سی تی اسکن شکم و لگن: کاربرد، نحوه انجام و خطرات

مقدمه: سی ‌تی ‌اسکن شکم و لگن، یک آزمایش تصویربرداری تشخیصی است. دلایل بسیاری برای انجام سی تی اسکن از شکم و لگن وجود دارد. پزشک ممکن است از این آزمایش برای بررسی سنگ کلیه، سایر علل درد شکم یا حالت تهوع (از جمله آپاندیس و دیوِرتیکولیت) و ارزیابی طیف وسیعی از سرطان ‌هایی که اندام ‌های شکم یا لگن را درگیر می‌کنند، استفاده کند. سی تی اسکن، سریع، بدون درد، غیرتهاجمی و دقیق است و در موارد اورژانسی، می‌تواند آسیب‌ها و خونریزی‌های داخلی را به سرعت نشان داده و جان افراد را نجات دهد.

در صورت احتمال باردار بودن، به پزشک خود اطلاع دهید. درباره هرگونه بیماری که اخیراً مبتلا شده اید، وضعیت پزشکی، داروهایی که مصرف می‌کنید و آلرژی‌ها با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است پزشک از شما بخواهد که چند ساعت قبل از اسکن چیزی نخورید یا ننوشید. اگر به ماده حاجب (کنتراست) آلرژی دارید، ممکن است پزشک داروهایی را برای کاهش خطر واکنش آلرژیک برای شما تجویز کند. جواهرات خود را در خانه گذاشته و لباس‌های گشاد و راحت بپوشید. ممکن است برای انجام اسکن از شما خواسته شود که لباس بیمارستانی یا گان بپوشید.

سی تی اسکن شکم و لگن چیست؟

توموگرافی کامپیوتری که به عنوان CT اسکن یا CAT اسکن شناخته می‌شود، یک آزمایش تصویربرداری تشخیصی پزشکی است. مانند رادیوگرافی‌های سنتی، این روش تصاویر و عکس‌های متعددی از داخل بدن تولید می‌کند. سی تی اسکن تصاویری ایجاد می‌کند که می‌توان آن ها را در چندین سطح دوباره بازسازی کرد و حتی می‌تواند تصاویر سه بعدی تولید کند.

مطلب پیشنهادی: سی تی اسکن چیست و چگونه انجام می شود؟

تصاویر سی تی نسبت به رادیوگرافی های سنتی، از اندام های داخلی، استخوان ها، بافت های نرم و رگ های خونی، جزئیات بیشتری را ارائه می‌دهند. این امر به ‌ویژه در مورد بافت‌های نرم و رگ‌های خونی صادق است.

در رادیوگرافی استاندارد، یک پرتوی انرژی به سمت ناحیه ای از بدن که در حال بررسی است، هدایت می‌شود. یک صفحه‌ در پشت بدن قرار دارد که تغییرات پرتوی انرژی را پس از عبور از پوست، استخوان، عضله و سایر بافت‌ها ثبت می‌کند. اگرچه می توان اطلاعات زیادی از رادیوگرافی استاندارد به دست آورد، اما جزئیات بیشتری در مورد اندام‌های داخلی و سایر ساختارهای بدن قابل دسترسی نیست.

مطلب پیشنهادی: انواع سی تی اسکن همراه با جزئیات کاربرد هریک

در سی تی اسکن، پرتوی اشعه ایکس به صورت دایره‌ای به دور بدن حرکت می‌کند. این روش امکان مشاهده‌ی یک اندام یا ساختار را از زوایای مختلف فراهم می‌کند. اطلاعات دریافتی توسط اشعه ایکس به یک کامپیوتر ارسال می‌شود، کامپیوتر داده‌های دریافتی را تفسیر کرده و آن‌ها را به صورت دو بعدی (2D) بر روی یک نمایشگر نشان می‌دهد.

سی تی اسکن ها ممکن است با یا بدون “مواد حاجب” انجام شوند. مواد حاجب به موادی اطلاق می شود که یا به صورت خوراکی مصرف می‌شوند و یا از طریق خط وریدی (IV) تزریق می‌شوند و باعث می‌شوند که اندام یا بافت مورد بررسی واضح‌تر دیده شود. برای اسکن با ماده حاجب ممکن است نیاز باشد که قبل از انجام آن، برای مدت معینی ناشتا باشید. پزشک شما قبل از اسکن این موضوع را به شما اطلاع خواهد داد.

CT اسکن های ناحیه شکم می‌توانند اطلاعات دقیق‌تری درباره اندام‌ها و ساختارهای شکمی نسبت به رادیوگرافی استاندارد شکم ارائه دهند و در نتیجه اطلاعات بیشتری در مورد آسیب‌ها و یا بیماری‌های اندام‌های شکمی فراهم کنند.

سی تی اسکن های شکم همچنین می‌توانند برای مشاهده محل قرارگیری سوزن‌ها در حین نمونه برداری از اندام‌های شکمی یا تومورها، یا در هنگام تخلیه مایعات از شکم استفاده شوند. این نوع سی تی اسکن‌ها در نظارت بر تومورها و سایر بیماری های ناحیه شکم، قبل و بعد از درمان مفید هستند.

سایر روش‌های مرتبط که ممکن است برای تشخیص مشکلات شکمی استفاده شوند شامل رادیوگرافی‌های شکم، اسکن پانکراس، اسکن کبد، اسکن کیسه صفرا، اسکن کلیه، روش‌های آندوسکوپی مانند کولونوسکوپی، سونوگرافی شکمی و آنژیوگرافی شکمی هستند.

مطلب پیشنهادی: سونوگرافی چیست؟

دلایل انجام سی تی اسکن شکم چیست؟

شکم شامل اندام‌های سیستم‌های گوارشی، ادراری، غدد درون‌ریز و تولید مثل است. سی تی اسکن شکم ممکن است برای ارزیابی شکم و اندام‌های آن به منظور شناسایی تومورها و سایر ضایعات، صدمات، خونریزی داخل شکمی، عفونت‌ها، دردهای شکمی نامشخص، انسدادها یا سایر شرایط استفاده شود، به ویژه زمانی که سایر روش های معاینه، مانند رادیوگرافی یا معاینه فیزیکی، نتوانند نتایجی قطعی ارائه دهند.

سی تی اسکن شکم همچنین می‌تواند برای ارزیابی اثرات درمان بر روی تومورهای شکمی استفاده شود. یکی دیگر از کاربردهای سی تی اسکن شکم، فراهم کردن راهنمایی برای نمونه برداری یا تخلیه بافت از شکم است.

دلایل دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد که پزشک شما انجام سی تی اسکن شکم را توصیه کند.

برخی از دلایلی که پزشک ممکن است از شما بخواهد که سی تی اسکن شکم را انجام دهید عبارتند از:

• درد شکم
• توده ای در شکم که می توانید آن را احساس کنید
• سنگ کلیه (برای بررسی اندازه و محل سنگ ها)
• کاهش وزن بدون دلیل
• عفونت ها مانند آپاندیس
• بررسی انسداد روده
• التهاب روده ها، مانند بیماری کرون
• صدمات پس از ضربه
• تشخیص سرطانِ شناسایی شده

کاربردهای رایج سی تی اسکن شکم

پزشکان معمولاً از سی تی اسکن برای کمک به تشخیص علل درد شکم یا لگن استفاده می‌کنند. همچنین از آن برای تشخیص بیماری‌های اندام‌های داخلی، روده کوچک و روده بزرگ استفاده می‌شود، مانند:

• عفونت‌ها مانند آپاندیس، دیوِرتیکولیت، پیلونفریت یا تجمع مایعات عفونی که به آبسه نیز معروف است.
• بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون.
• پانکراتیت (التهاب لوزالمعده).
• بررسی یا پیگیری سرطان‌های کبد، روده، کلیه‌ها، پانکراس، غدد فوق کلیوی، رحم/تخمدان‌ها و مثانه، همچنین لنفوم یا ملانوما. این روش همچنین برای بررسی گسترش سرطان هایی مانند سرطان ریه یا سینه، به نواحی شکم و لگن و سایر قسمت‌های بدن نیز به‌طور معمول انجام می‌شود.
• سنگ‌های کلیه و مثانه.
• آنوریسم های آئورت شکمی
• آسیب‌ به اندام‌های شکمی مانند طحال، کبد، کلیه‌ها یا سایر اندام‌های داخلی در موارد تروما (ضربه).

پزشکان همچنین از سی تی اسکن شکم و لگن برای موارد زیر استفاده می کنند:

• راهنمایی در انجام بیوپسی ‌ها و سایر روش‌ها مانند تخلیه آبسه ها و درمان‌های کم‌ تهاجمی تومورها.
• برنامه ریزی و ارزیابی نتایج حاصل از جراحی ها، مانند پیوند اعضا.
• مرحله بندی، برنامه‌ریزی و انجام صحیح پرتودرمانی برای تومورها و همچنین نظارت بر شیمی‌درمانی.

مطلب پیشنهادی: اسکن کلیوی MAG3 چیست؟

نحوه آمادگی برای انجام سی تی اسکن شکم و لگن

برای اسکن لباس های راحت و گشاد بپوشید. ممکن است نیاز باشد که برای انجام اسکن، لباس مخصوص بیمارستانی (گان) بپوشید.

اشیای فلزی، از جمله جواهرات، عینک، دندان مصنوعی و سنجاق‌مو، ممکن است بر تصاویر سی تی اسکن تأثیر بگذارند. آن‌ها را در خانه بگذارید یا قبل از انجام اسکن بردارید. در برخی از آزمایش‌های سی تی ممکن است نیاز به برداشتن سمعک‌ها و دندان ها یا ایمپلنت های دندانی باشد. زنان باید سینه بندهایی که سیم فلزی دارند را از خود جدا کنند. همچنین ممکن است نیاز باشد که هرگونه پیرسینگ را در صورت امکان از بدن خود جدا کنید.

اگر در اسکن از ماده حاجب داخل وریدی (IV) استفاده شود، ممکن است پزشک از شما بخواهد که چند ساعت قبل از اسکن، از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید. تمام داروهایی که مصرف می‌کنید و هرگونه آلرژی خود را به پزشک اطلاع دهید. اگر به ماده حاجب حساسیت دارید، ممکن است پزشک داروهایی(معمولاً استروئید) برای کاهش خطرِ واکنش آلرژیک تجویز کند. برای جلوگیری از تأخیرهای غیرضروری، قبل از تاریخ انجام اسکن، با پزشک خود تماس بگیرید.

اگر سابقه دیابت، بیماری کلیوی یا فشار خون بالا دارید و قرار است سی تی اسکن شما با ماده حاجب داخل وریدی (IV) انجام شود، ممکن است نیاز به انجام یک سری آزمایش های کلیوی (آزمایش هایی که در طی 1-2 ماه گذشته انجام داده اید نیز مورد پذیرش است) قبل از اسکن باشد.

زنان همیشه باید پزشک و تکنسین سی تی اسکن را در صورت احتمال بارداری، مطلع کنند.

• برخی از بیماران نباید از ماده حاجب مبتنی بر ید استفاده کنند. اگر مشکلاتی در عملکرد کلیه های خود دارید، لطفاً هنگام تعیین نوبت برای اسکن، موضوع را به پذیرش مرکز رادیولوژی اطلاع دهید. ممکن است بتوانید اسکن را بدون ماده حاجب انجام دهید یا یک اسکن تصویربرداری جایگزین داشته باشید.
• از شما خواسته خواهد شد که فرم رضایت‌نامه ای را امضا کنید که در آن خطرات و عوارض جانبی مرتبط با ماده حاجب که از طریق لوله ای کوچک که در یک رگ قرار می‌گیرد (به نام خط IV) تزریق می‌شود، ذکر شده است.
• رایج ترین نوع سی تی اسکن با ماده حاجب، مطالعه دوگانه است که علاوه بر تزریق وریدی از شما خواسته می شود که قبل از شروع اسکن مقداری ماده حاجب نیز بنوشید. هر چه بیشتر بنوشید، تصاویر بهتری برای رادیولوژیست فراهم می‌شود تا بتواند دستگاه گوارش شما را بهتر مشاهده کند.

مطلب پیشنهادی: رادیولوژی چیست؟ اهمیت، انواع و کاربردها

لطفاً هنگام تعیین وقت برای انجام سی تی اسکن، پذیرش مرکز را از هرگونه حساسیت به ماده حاجب مطلع کنید. اگر در گذشته واکنش شدید یا آنافیلاکتیک به هر نوع ماده حاجب داشته‌اید، از تزریق ماده حاجب وریدی به شما جلوگیری خواهد شد. اگر در گذشته واکنش‌های خفیف تا متوسط داشته‌اید، احتمالاً نیاز خواهید داشت که قبل از سی تی اسکن دارو مصرف کنید. این موارد به‌طور دقیق در هنگام تعیین وقت برای انجام اسکن، مورد بحث قرار خواهد گرفت. هرگونه واکنش شناخته‌شده به ماده حاجب باید با پزشک معالج شما در میان گذاشته شود.

• خوردن/ آشامیدن: اگر پزشک، سی تی اسکن بدون ماده حاجب را برای شما تجویز کرده باشد، می‌توانید قبل از اسکن غذا بخورید، بنوشید و داروهای تجویزی خود را مصرف کنید. اما اگر پزشک، یک سی تی اسکن با ماده حاجب را تجویز کرده باشد، سه ساعت قبل از انجام سی تی اسکن نباید هیچ چیزی بخورید. به شما توصیه می‌شود که مایعات شفاف بنوشید. همچنین می‌توانید داروهای تجویزی خود را قبل از اسکن مصرف کنید.
• دیابتی‌ها: دیابتی‌ها باید سه ساعت قبل از زمان اسکن، یک صبحانه یا ناهار سبک بخورند. بسته به نوع داروی خوراکی شما برای دیابت، ممکن است از شما خواسته شود که تا ۴۸ ساعت بعد از سی تی اسکن، مصرف دارو را متوقف کنید. دستورالعمل‌های دقیقی بعد از انجام سی تی اسکن به شما داده خواهد شد.
• دارو: تمامی بیماران می‌توانند داروهای تجویزی خود را مطابق معمول مصرف کنند.
  بر اساس وضعیت پزشکی تان، ممکن است پزشک درخواست آماده‌سازی‌های خاصی داشته باشد.

تجهیزات سی تی اسکن شکم به چه شکلی هستند؟

دستگاه سی تی اسکن معمولاً یک ماشین بزرگ به شکل دونات است که در مرکز آن یک تونل کوتاه وجود دارد. شما بر روی یک تخت باریک، دراز می‌کشید که آن به داخل و خارج تونل حرکت می‌کند. حتی بیمارانی که از کلاستروفوبیا (ترس از فضاهای بسته) رنج می‌برند، معمولاً می‌توانند سی تی اسکن را بدون هیچ مشکلی تحمل کنند، زیرا احساس نخواهند کرد که در یک فضای تنگ قرار دارند. لوله‌های پرتو ایکس و آشکارسازهای الکترونیکی پرتو ایکس که در مقابل هم قرار دارند، در حلقه ای به نام گانتری، به دور شما می چرخند. اکثر سی تی اسکن ها بسیار سریع هستند و تنها چند دقیقه داخل دستگاه طول می‌کشند. ایستگاه کامپیوتری که اطلاعات تصویربرداری را پردازش می‌کند، در یک اتاق کنترل جداگانه قرار دارد. در آن جا تکنسین دستگاه را کنترل می‌کند و اسکن شما را تحت نظارت دارد و به صورت مستقیم و بصری شما را می بیند. تکنسین می‌تواند با استفاده از یک بلندگو و میکروفن با شما صحبت کند و صدایتان را بشنود.

مطلب پیشنهادی: اهمیت رادیولوژی در پزشکی و سلامت چیست؟

کلیاتی از انجام سی تی اسکن شکم

سی تی اسکن به طرق مختلف، مانند سایر آزمایش های رادیوگرافی با اشعه ایکس عمل می‌کند. قسمت‌های مختلف بدن مقادیر متفاوتی از پرتوهای ایکس را جذب می‌کنند. این تفاوت به پزشک اجازه می‌دهد تا قسمت‌های مختلف بدن را در یک تصویر رادیوگرافی یا سی تی اسکن از یکدیگر تشخیص دهد.

در یک رادیوگرافی معمولی، مقدار کمی از تابش از قسمتی از بدن که تحت بررسی است، عبور می‌کند. یک صفحه مخصوص ضبط تصاویر الکترونیکی، تصویر را ثبت می‌کند. در رادیوگرافی استخوان‌ها به رنگ سفید ظاهر می‌شوند. بافت‌های نرم، مانند قلب یا کبد، به صورت سایه های خاکستری دیده می‌شوند و هوا به رنگ سیاه نمایان می‌شود.

در سی تی اسکن شکم، چندین پرتوی اشعه ایکس و آشکارسازهای الکترونیکی اشعه ایکس به دور شما می‌چرخند. دستگاه‌ میزان تابش جذب شده در سراسر بدن شما را اندازه‌گیری می‌کند. گاهی اوقات در حین اسکن، تخت دستگاه حرکت می‌کند. یک برنامه کامپیوتری ویژه، این حجم بزرگ از داده‌ها را پردازش کرده و تصاویر مقطعی دو بعدی از بدن شما ایجاد می‌کند. سیستم این تصاویر را بر روی یک مانیتور کامپیوتری نمایش می‌دهد. گاهی اوقات تصویربرداری سی تی اسکن به بریدن نان تشبیه می شود، جایی که نان به برش‌های نازک تقسیم می‌شود. هنگامی که نرم افزار کامپیوتری این برش‌های تصویری را دوباره به هم متصل می کند، نتیجه‌ی آن یک نمای بسیار دقیق و چندبعدی از فضای داخلی بدن است.

تقریباً تمام دستگاه‌های سی تی اسکن قادر به گرفتن چندین برش تصویری در یک چرخش هستند. این دستگاه‌های سی تی اسکن چند برشی (چند آشکارسازی) می توانند برش‌های نازک‌تری را در زمان کمتری ثبت ‌کنند که این امر منجر به جزئیات بیشتر در تصاویر می‌شود.

دستگاه های سی تی اسکن مدرن، می‌توانند بخش های بزرگی از بدن را تنها در چند ثانیه تصویربرداری کنند و این زمان حتی برای کودکان، سریع‌تر است. چنین سرعتی برای همه بیماران مفید است، به‌ویژه برای کودکان، سالمندان و بیماران بدحال و هرکسی که بی‌حرکت مانندن برای آن حتی برای مدتی کوتاه نیز دشوار است.

برای کودکان، رادیولوژیست تنظیمات دستگاه سی تی اسکن را متناسب با اندازه آن‌ها و ناحیه مورد نظر برای بررسی، تنظیم می‌کند تا دوز تابش را کاهش دهد.

مطلب پیشنهادی: متخصص رادیولوژی یا رادیولوژیست کیست؟

در برخی از سی تی اسکن ها از ماده حاجب داخل وریدی و ماده حاجب خوراکی (که از شما خواسته می‌شود در بخش رادیولوژی آن را بنوشید) استفاده می کنند تا دید بهتری از ناحیه مورد بررسی بدن ایجاد کنند.

نحوه انجام سی تی اسکن شکم و لگن

ابتدا تکنسین شما را بر روی تخت دستگاه سی تی اسکن قرار می‌دهد، معمولاً به صورت صاف به پشت خود دراز می‌کشید. ممکن است برای کمک به حفظ موقعیت صحیح و بی حرکت ماندن شما در طول اسکن، از کمربندها و بالش‌هایی استفاده کند.

بسیاری از دستگاه های سی تی به اندازه ای سریع هستند که می‌توانند کودکان را بدون نیاز به استفاده از آرام‌بخش، اسکن کنند. در موارد خاص، کودکانی که نمی‌توانند بی‌حرکت بمانند ممکن است به آرام‌بخش نیاز داشته باشند. حرکت می‌تواند باعث تار شدن و کاهش کیفیت تصاویر شود، مشابه آن چه که در عکس‌های گرفته شده از یک شیء در حال حرکت اتفاق می افتد.

ممکن است بسته به نوع آزمایش، از ماده حاجب استفاده شود. در این صورت، امکان دارد این ماده از طریق یک خط وریدی (IV) تزریق شود، یا به صورت نوشیدنی به شما داده شود و یا به ندرت از طریق تنقیه به روده شما وارد شود.

سپس، تخت وارد اسکنر می شود تا موقعیت صحیح برای شروع اسکن ها تعیین گردد. در ادامه تخت به آرامی از داخل دستگاه عبور می کند تا سی تی اسکن واقعی انجام شود. بسته به نوع سی تی، ممکن است دستگاه چندین بار حرکت کند. برای اکثر سی تی اسکن ها از شما خواسته می‌شود که به پشت دراز بکشید. برای برخی از اسکن ها، ممکن است از شما خواسته شود که روی شکم دراز بکشید (این حالت معمولاً برای اسکن هایی که برای بررسی سنگ‌ کلیه طراحی شده‌اند انجام می‌شود).

ممکن است تکنسین از شما بخواهد که در طول اسکن نفس خود را حبس کنید. هرگونه حرکتی، از جمله تنفس و حرکات بدن، می‌تواند منجر به ایجاد نویز یا خطا بر روی تصاویر شود. این کاهش کیفیت تصویر می‌تواند شبیه به تار شدن عکسی باشد که از یک شیء در حال حرکت گرفته شده است. بسیار مهم است که وقتی از شما خواسته می‌شود، نفس خود را حبس کرده و بی‌حرکت بمانید.

در حالی که دستگاه اسکنر شروع به چرخش به دور شما می‌کند، پرتوهای ایکس برای مدت زمان کوتاهی از بدن شما عبور می‌کنند. شما صداهای کلیک کردن را خواهید شنید که کاملاً طبیعی است.

پرتوهای ایکس جذب شده توسط بافت‌های بدن، توسط اسکنر شناسایی شده و به کامپیوتر منتقل می‌شوند. کامپیوتر این اطلاعات را به تصویری تبدیل می‌کند که توسط رادیولوژیست تفسیر خواهد شد.

حفظ آرامش و عدم حرکت در طول این فرآیند بسیار مهم است. ممکن است از شما خواسته شود که در زمان‌های مختلف در طول فرآیند اسکن نفس خود را نگه دارید.

اگر در فرآیند اسکن از ماده حاجب استفاده شود، ممکن است هنگام تزریق ماده به خط وریدی اثراتی را احساس کنید. این اثرات شامل احساس گرما، طعم شور یا فلزی در دهان، سردرد موقتی یا حالت تهوع می‌باشد. این اثرات معمولاً برای چند لحظه طول می‌کشد.

اگر احساس تنگی نفس، تعریق، بی‌حسی یا تپش قلب کردید، باید به تکنیسین اطلاع دهید.

پس از اتمام فرآیند، شما از دستگاه خارج خواهید شد.

اگر خط وریدی به منظور تزریق ماده حاجب برای شما قرار داده شده باشد، این خط نیز برداشته خواهد شد.

هنگامی که اسکن به پایان رسید، تکنسین از شما می‌خواهد که صبر کنید تا بررسی کند که تصاویر به اندازه کافی برای تفسیر دقیق توسط رادیولوژیست، با کیفیت هستند یا خیر.

سی تی اسکن معمولاً فقط چند دقیقه طول می‌کشد. با این حال، اگر نیاز به نوشیدن ماده حاجب خوراکی داشته باشید، مرکز تصویربرداری از شما می‌خواهد که یک تا دو ساعت قبل از زمان اسکن، در آن جا حاضر شوید. برخی از مراکز رادیولوژی ممکن است ماده حاجب خوراکی را به شما بدهند تا بتوانید آن را قبل از رسیدن به مرکز و در خانه بنوشید.

مطلب پیشنهادی: تفاوت رادیولوژی و رادیوگرافی چیست؟

در حالی که فرآیند سی تی اسکن به خودی خود بدون درد است، نیاز به دراز کشیدن برای مدت طولانی ممکن است باعث ایجاد ناراحتی یا درد شود، به خصوص در مواردی که فرد به تازگی دچار آسیب دیدگی شده یا تحت عمل جراحی قرار گرفته است. تکنسین با استفاده از تمام روش های ممکن برای راحتی بیمار، سعی می کند که اسکن را در سریع ترین زمان انجام دهد تا هرگونه ناراحتی یا درد را به حداقل برساند.

در حین و بعد از انجام CT شکم چه چیزی را تجربه خواهید کرد؟

به طور کلی آزمایش‌های سی تی اسکن، بدون درد، سریع و آسان هستند.

اگرچه اسکن بدون درد است، اما ممکن است به دلیل بی حرکت ماندن برای چند دقیقه یا به دلیل قرار دادن خط وریدی، کمی احساس ناراحتی کنید. اگر در بی‌حرکت ماندن دچار مشکل هستید، بسیار مضطرب و نگران بوده یا این که درد دارید، ممکن است انجام سی تی اسکن برای شما استرس‌زا باشد. تکنسین یا پرستار، تحت نظر پزشک، ممکن است دارویی به شما پیشنهاد دهد تا تحمل انجام سی تی اسکن را برایتان راحت‌تر کند.

مطلب پیشنهادی: سی تی اسکن کلیه: کاربرد، آمادگی، انجام و خطرات

اگر برای انجام اسکن از ماده حاجب یددار داخل وریدی (IV) استفاده شود، احتمالاً مرکز رادیولوژی از شما خواهد پرسید که آیا مشکلات کلیوی یا شرایطی که می‌توانند باعث مشکلات کلیوی شوند (مانند دیابت و فشار خون بالا) دارید یا خیر.

پزشک ممکن است ماده حاجب را به صورت وریدی (از طریق رگ) تزریق کند، بنابراین زمانی که پرستار سوزن را در رگ شما وارد می کند، احتمالاً احساس سوزش خفیفی خواهید داشت و احساس گرما یا سرخی در بدن خود می کنید. همچنین ممکن است طعم فلزی در دهان خود احساس کنید. این احساسات گذرا بوده و کاملاً طبیعی هستند. این‌ها فقط عوارض جانبی تزریق ماده حاجب هستند و به سرعت از بین می‌روند.

اگر ماده حاجب خوراکی را ببلعید، ممکن است طعم آن کمی ناخوشایند باشد. با این حال، اکثر بیماران می‌توانند آن را به راحتی تحمل کنند. پس از نوشیدن ماده حاجب خوراکی، طبیعی است که به مدت ۱ تا 2 روز مدفوع شل داشته باشید.

هنگامی که وارد دستگاه سی تی اسکن می‌شوید، ممکن است خطوط نوری خاصی را بر روی بدنتان مشاهده کنید. این خطوط به اطمینان از قرارگیری صحیح شما بر روی تخت دستگاه، کمک می‌کنند، با دستگاه‌های سی تی اسکن مدرن، ممکن است صداهای خفیفی مانند وز وز، کلیک و چرخش بشنوید. این صداها ناشی از چرخش قسمت های داخلی دستگاه سی تی اسکن هستند که معمولاً برای شما قابل مشاهده نیستند.

به جز در شرایطی خاص، شما در طول سی تی اسکن شکم به تنهایی در اتاق آزمایش خواهید بود. به عنوان مثال، گاهی اوقات یکی از والدین که لباس محافظ (شیلد سربی) پوشیده است می تواند با فرزند خود در اتاق بماند. با این حال، تکنسین همیشه قادر خواهد بود که شما را ببیند، صدای شما را بشنود و از طریق یک سیستم ارتباط داخلی با شما صحبت کند.

اگر خط وریدی برای شما قرار داده شده باشد، تکنسین سی تی پس از انجام اسکن آن را برداشته و جایش را با یک چسب یا پانسمان کوچک می پوشاند. شما می‌توانید بلافاصله به فعالیت‌های عادی و روزمره‌ی خود بازگردید.

بعد از سی تی اسکن شکم چه اتفاقی می افتد؟

اگر در طول فرآیند اسکن از ماده حاجب استفاده شده باشد، ممکن است برای مدتی به منظور بررسی عوارض جانبی احتمالی یا واکنش به ماده حاجب، مانند خارش، تورم، بثورات پوستی یا مشکل در تنفس، تحت نظر باشید.

مطلب پیشنهادی: سی تی اسکن قفسه سینه

اگر پس از بازگشت به خانه، متوجه هرگونه درد، قرمزی و یا تورم در محل ورود سوزن به رگ شدید، باید به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا این می تواند نشان‌دهنده عفونت یا نوع دیگری از واکنش باشد.

در غیر این صورت، هیچ نوع مراقبت خاصی پس از سی تی اسکن شکم، مورد نیاز نیست. شما می‌توانید رژیم غذایی و فعالیت های معمول خود را از سر بگیرید مگر این که پزشک به شما توصیه دیگری کند. پزشک ممکن است بسته به وضعیت خاص شما، دستورالعمل های اضافی یا متفاوتی را پس از فرآیند اسکن به شما بدهد.

مطلب پیشنهادی: سی تی اسکن قلب: انواع، آمادگی، نحوه انجام و خطرات

چه کسی نتایج را تفسیر می‌کند و چگونه می‌توانید آن‌ها را دریافت کنید؟

رادیولوژیست، پزشکی که به‌طور ویژه برای نظارت و تفسیر آزمایش های رادیولوژی آموزش دیده است، تصاویر را تحلیل می‌کند. رادیولوژیست، یک گزارش رسمی به پزشکی که آزمایش را درخواست کرده است، ارسال می‌کند.

ممکن است به یک آزمایش پیگیری نیاز داشته باشید. در این صورت، پزشک دلیل آن را به شما توضیح می‌دهد. گاهی اوقات، آزمایش پیگیری، برای ارزیابی دقیق‌تر یک مشکل بالقوه از نماهای بیشتر با تکنیک‌های تصویربرداری خاص‌تر انجام می‌شود. این آزمایش همچنین می‌تواند برای مشاهده تغییرات یک مشکل در طول زمان انجام شود. آزمایش‌های پیگیری، اغلب بهترین راه برای بررسی اثربخشی درمان یا نیاز به توجه بیشتر به یک مشکل هستند.

مزایا و خطرات سی تی اسکن شکم چیست؟

مزایا

• تشخیص دقیق: یک رادیولوژیست باتجربه، با مشاهده سی تی اسکن می‌تواند بسیاری از علل درد شکم یا آسیب ناشی از ضربه را با دقت بسیار بالا تشخیص دهد. این امر امکان درمان سریع‌تر را فراهم می کند و اغلب نیاز به روش‌های تشخیصی اضافی و تهاجمی‌تر را از بین می‌برد.
• کاهش خطر عوارض: زمانی که درد ناشی از عفونت و التهاب باشد، سرعت، سهولت و دقت سی تی اسکن می‌تواند خطر عوارض جدی را کاهش دهد. این عوارض ممکن است شامل ترکیدن آپاندیس یا تجمع مایعات عفونی و گسترش عفونت باشد.
• بدون درد و غیرتهاجمی: سی تی اسکن بدون درد، غیرتهاجمی و دقیق است.
• تصویربرداری همزمان از ساختارهای مختلف: یکی از مزیت های اصلی سی تی اسکن، توانایی تصویربرداری از استخوان، بافت نرم و عروق خونی، به‌طور همزمان است.
• جزئیات بالا: بر خلاف رادیوگرافی معمولی، سی تی اسکن تصاویر بسیار دقیقی از انواع بافت‌ها، از جمله ریه‌ها، استخوان‌ها و عروق خونی ارائه می‌دهد.
• سریع و ساده: آزمایش‌های سی تی سریع و ساده هستند. در موارد اورژانسی، می‌توانند به ‌سرعت آسیب‌های داخلی و خونریزی را آشکار کرده و به نجات جان افراد کمک کنند.
• یک ابزار تصویربرداری مقرون به صرفه: سی تی اسکن به‌ عنوان یک ابزار تصویربرداری مقرون به صرفه برای طیف گسترده ای از مشکلات بالینی شناخته شده است.
• حساسیت کمتر نسبت به حرکت بیمار: سی تی اسکن نسبت به MRI، حساسیت کمتری به حرکت بیمار دارد. در حالی که بسیاری از بیماران به دلیل طولانی بودن روند MRI و تگناهراسی با آن دچار مشکل هستند، اکثر آنان می‌توانند به راحتی سی تی اسکن را تحمل کنند.
• عدم ممنوعیت استفاده از دستگاه‌ها یا فلزات: برخلاف MRI، وجود دستگاه‌های پزشکی یا فلزات کاشته شده در بدن، مانع از انجام سی تی اسکن نمی‌شود.
• تصویربرداری در زمان واقعی: تصویربرداری سی تی، امکان تصویربرداری در زمان واقعی را فراهم می کند و این امر آن را به ابزاری مناسب برای هدایت بیوپسی‌های سوزنی و آسپیراسیون سوزنی تبدیل می‌کند. این موضوع به‌ ویژه در روش هایی که ریه‌ها، شکم، لگن و استخوان‌ها را درگیر می کند، صدق می‌کند.
• جلوگیری از جراحی های تهاجمی: تشخیص از طریق سی تی اسکن ممکن است نیاز به جراحی اکتشافی و بیوپسی جراحی را از بین ببرد.
• عدم باقی ماندن اشعه: پس از انجام سی تی اسکن، هیچ‌گونه اشعه ای در بدن بیمار باقی نمی‌ماند.
• عوارض جانبی ناچیز: اشعه ایکس مورد استفاده در سی تی اسکن، نباید هیچ گونه عوارض جانبی فوری ایجاد کند.

مطلب پیشنهادی: تفاوت سی تی اسکن و ام آر آی چیست؟

خطرات

ممکن است از پزشک خود بخواهید در مورد میزان اشعه ای که در طول سی تی اسکن استفاده می‌شود و خطرات مرتبط با وضعیت خاص خودتان به شما توضیحاتی بدهد. ایده‌ی خوبی است که سوابق قبلی مواجهه با اشعه، مانند سی تی اسکن های انجام شده‌ی قبلی و سایر انواع رادیوگرافی‌ها با اشعه ایکس را ثبت کنید تا بتوانید آن ها را به پزشک خود اطلاع دهید. خطرات مربوط به قرار گرفتن در معرض اشعه ممکن است با تعداد معاینات و یا درمان ها با اشعه ایکس در طولانی مدت مرتبط باشد.

مصرف دارو را حداقل تا 48 ساعت پس از تجویز ماده حاجب متوقف کنید، زیرا ممکن است باعث ایجاد وضعیتی به نام اسیدوز متابولیک یا تغییر خطرناک در pH خون شما شود.
بیمارانی که مبتلا به نارسایی کلیه هستند و یا سایر مشکلات کلیوی دارند، باید پزشک خود را در جریان قرار دهند. در برخی موارد، ماده حاجب می‌تواند باعث نارسایی کلیه شود، به‌ویژه اگر فرد دچار کم آبی شده یا از قبل بیماری زمینه‌ای کلیوی داشته باشد.

بسته به شرایط خاص پزشکی شما، ممکن است خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد. حتماً قبل از انجام اسکن، هرگونه نگرانی را با پزشک خود در میان بگذارید.

• احتمال سرطان: همیشه احتمال کمی برای ابتلا به سرطان بر اثر قرارگیری بیش از حد در معرض اشعه وجود دارد. با این حال، مزایای یک تشخیص دقیق به ‌مراتب بیشتر از خطرات ناشی از سی تی اسکن است.
• دوز اشعه: دوز اشعه در این روش متغیر است.
• خطرات در زمان بارداری: اگر احتمال بارداری وجود دارد، زنان همیشه باید این موضوع را به پزشک و تکنیسین سی تی اطلاع دهند.
• واکنش‌های آلرژیک نادر: خطر بروز واکنش شدید آلرژیک به مواد حاجب حاوی ید، بسیار نادر است و واحدهای رادیولوژی به‌خوبی برای مقابله با این واکنش ها، مجهز هستند.
• محدودیت برای زنان باردار: معمولاً پزشکان سی تی اسکن شکم و لگن را برای زنان باردار توصیه نمی‌کنند تا از قرار گرفتن جنین در معرض اشعه جلوگیری شود، مگر این که از نظر پزشکی ضروری باشد. به‌طور کلی، پس از انجام سی تی اسکن نیازی به توقف شیردهی نیست.
• حساسیت کودکان به اشعه: از آن جایی که کودکان به تابش اشعه حساس تر هستند، تنها در صورتی باید سی تی اسکن انجام شود، که برای تشخیص ضروری باشد. آن ها نباید سی تی اسکن های مکرر داشته باشند، مگر این که کاملاً لازم باشد. سی تی اسکن در کودکان باید همیشه با تکنیک دوز پایین انجام شود.
• تنظیم دوز اشعه: واحدهای رادیولوژی دوز اشعه را برای سی تی اسکن ها به‌ویژه در هنگام اسکن کودکان، تنظیم می‌کنند. این کار کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که مزایای اسکن به‌ مراتب بیشتر از هرگونه خطر احتمالی ناشی از قرارگیری در معرض اشعه تشخیصی است.

برخی عوامل یا شرایط ممکن است در دقت سی تی اسکن شکم تداخل ایجاد کند. این عوامل شامل موارد زیر است، اما محدود به آن ها نیست:

• اجسام فلزی درون شکم، مانند گیره های جراحی
• وجود باریم در روده ها
• مدفوع و یا گاز در روده
• تعویض کامل مفصل لگن

محدودیت های سی تی اسکن شکم و لگن چیست؟

فردی که بسیار بزرگ جثه است، ممکن است در دهانه‌ی یک دستگاه سی تی اسکن معمولی جا نشود یا این که وزن او از حد مجاز برای تخت متحرک که معمولاً 450 پوند است، بیشتر باشد.

سی تی اسکن شکم ممکن است سنگ های کیسه صفرا را به خوبی نشان ندهد. سونوگرافی بهترین آزمایش برای این مورد است.

پزشکان برای ارزیابی شرایط حاد شکمی در نوزادان، مانند استفراغ یا وجود خون در مدفوع، معمولاً تکنیک‌های تصویربرداری جایگزین مانند عکس برداری ساده، آزمایش‌ با ماده حاجب دستگاه گوارش (GI) و سونوگرافی را ترجیح می‌دهند.

برای برخی از شرایط، از جمله برخی از ناهنجاری های کبد، کلیه، پانکراس، رحم یا تخمدان، ارزیابی و تشخیص با MRI ممکن است به سی تی اسکن ترجیح داده شود.

عوارض جانبی احتمالی سی تی اسکن شکم

عوارض جانبی سی تی اسکن شکم، غالباً ناشی از واکنش به هر نوع ماده حاجب استفاده شده هستند. در بیشتر موارد، این عوارض خفیف هستند. با این حال، اگر این عوارض شدیدتر شوند، باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.

عوارض جانبی ناشی از ماده حاجب باریم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• گرفتگی شکم
• اسهال
• حالت تهوع یا استفراغ
• یبوست

عوارض جانبی ماده حاجب ید می تواند شامل موارد زیر باشد:

• بثورات پوستی یا کهیر
• خارش
• سردرد

اگر هر دو نوع ماده حاجب به شما داده شد و علائم شدید داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید یا فوراً به اورژانس مراجعه کنید. این علائم عبارتند از:

• مشکل در تنفس
• ضربان قلب سریع
• تورم گلو یا سایر اعضای بدن

مقایسه سی تی اسکن، MRI و رادیوگرافی

شاید درباره‌ی سایر روش‌های تصویربرداری شنیده‌ باشید و برایتان سوال باشد که چرا پزشک شما سی تی اسکن را به سایر گزینه‌ها ترجیح می‌دهد.

پزشک ممکن است سی تی اسکن را به MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی) ترجیح دهد زیرا سی تی اسکن سریع‌تر از MRI است. همچنین، اگر ترس از فضاهای کوچک و تنگ دارید، سی تی اسکن احتمالاً گزینه بهتری برای شما خواهد بود.

در MRI، شما باید در یک فضای بسته قرار بگیرید در حالی که صداهای بلندی نیز در اطرافتان شنیده می شود. علاوه بر این، هزینه‌ی MRI از سی تی اسکن بیشتر است.
پزشک ممکن است سی تی اسکن را به رادیوگرافی ترجیح دهد، زیرا اطلاعات دقیق‌تری نسبت به رادیوگرافی ارائه می‌دهد. دستگاه سی تی اسکن به دور بدن شما می‌چرخد و از زوایای مختلف تصویربرداری می‌کند، در حالی که رادیوگرافی تنها از یک زاویه عکس می‌گیرد.