سی تی اسکن کلیه: کاربرد، آمادگی، انجام و خطرات
مقدمه: سی تی اسکن کلیه چیست؟ سی تی اسکن کلیه ها می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری درباره کلیه‌ها نسبت به اشعه ایکس استاندارد کلیه، حالب و مثانه (KUB) ارائه دهد و در نتیجه اطلاعات بیشتری درباره آسیب‌ها و/یا بیماری‌های کلیه فراهم کنند. سی تی اسکن کلیه ها در بررسی یک یا هر دو کلیه برای تشخیص بیماری هایی مانند تومورها یا عارضه های دیگر، شرایط انسدادی مانند سنگ کلیه، ناهنجاری‌های مادرزادی، بیماری کلیه پلی کیستیک، تجمع مایع در اطراف کلیه‌ها و محل آبسه‌ها مفید است. روش‌های مرتبط دیگری که ممکن است برای تشخیص مشکلات کلیوی استفاده شوند، شامل اشعه ایکس KUB، بیوپسی کلیه، اسکن کلیه، سونوگرافی کلیه، آنژیوگرافی کلیه و ونوگرام کلیوی هستند. در این مطلب به بررسی کامل سی تی اسکن کلیه می پردازیم.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی چیست؟
سی تی اسکن کلیه چیست؟
سی تی اسکن، یک نوع آزمایش تصویربرداری است. این روش از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای ایجاد تصاویر یا “برش‌هایی” از بدن استفاده می‌کند. سی تی اسکن می‌تواند تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن تهیه کند. این شامل استخوان‌ها، عضلات، چربی، اندام ها و رگ‌های خونی می‌شود. تصاویر سی تی اسکن، جزئیات بیشتری نسبت به تصاویر اشعه ایکس معمولی دارند.
مطلب پیشنهادی: سی تی اسکن چیست و چگونه انجام می شود؟
در سی تی اسکن، یک پرتوی اشعه ایکس به صورت دایره‌ای به دور بدن شما حرکت می‌کند. این کار امکان مشاهده‌ی نماهای مختلفی از یک قسمت بدن را فراهم می کند. اطلاعات اشعه ایکس به یک رایانه ارسال می‌شود که داده‌ها را تفسیر کرده و آن‌ها را روی یک صفحه نمایش نشان دهد.
در برخی از آزمایش‌ها، ممکن است مادهی حاجب (کنتراست) به صورت خوراکی یا از طریق ورید به شما داده شود. این ماده باعث می‌شود تا قسمت‌های خاصی از بدن، در تصویر واضح‌تر دیده شوند.
سی تی اسکن کلیه ها، می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری نسبت به تصاویر استاندارد اشعه ایکس در مورد کلیه‌ها ارائه دهد. این می‌تواند اطلاعات بیشتری را در مورد آسیب‌ها یا بیماری‌های کلیه فراهم کند. سی تی اسکن کلیه ها به پزشک کمک می کند تا مشکلاتی مانند تومورها یا ضایعات دیگر، شرایط انسدادی مانند سنگ کلیه، ناهنجاری‌های مادرزادی، بیماری کلیه پلی کیستیک، تجمع مایعات در اطراف کلیه ها و محل آبسه ها را تشخیص دهد.
مطلب پیشنهادی: انواع سی تی اسکن همراه با جزئیات کاربرد هریک
پزشک ممکن است برای تشخیص مشکلات کلیه، نیاز به انجام آزمایش‌های مرتبط دیگری داشته باشد.
دلایل انجام سی تی اسکن کلیه چیست؟
سی تی اسکن کلیه ممکن است برای ارزیابی کلیه‌ها به منظور شناسایی تومورها و سایر عارضه‌ها، مشکلات انسدادی مانند سنگ کلیه، آبسه ها، بیماری کلیه پلی کیستیک و ناهنجاری های مادرزادی انجام شود، به خصوص زمانی که نوع دیگری از آزمایش مانند اشعه ایکس یا معاینه‌ی فیزیکی، نتیجه قطعی نداشته باشد. سی تی اسکن کلیه ممکن است برای ارزیابی قسمت خلفی شکم (پشت غشاء صفاقی) استفاده شود. همچنین، سی تی اسکن کلیه می تواند در کمک به قرارگیری سوزن در بیوپسی های کلیه موثر باشد.
مطلب پیشنهادی: بیوپسی چیست؟ انواع، آمادگی، نحوه انجام و عوارض
پس از برداشتن یک کلیه، از سی تی اسکن می توان برای یافتن توده های غیرطبیعی در فضای خالی که کلیه قبلاً در آن قرار داشته، استفاده کرد. همچنین، سی تی اسکن کلیه ممکن است پس از پیوند کلیه، برای ارزیابی اندازه و موقعیت کلیه جدید نسبت به مثانه مورد استفاده قرار گیرد.
دلایل دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد که پزشک شما سی تی اسکن کلیه را توصیه کند.
مطلب پیشنهادی: اسکن کلیوی MAG3 چیست؟
کاربردهای سی تی اسکن کلیه
سی تی اسکن کلیه ممکن است برای بررسی موارد زیر در کلیه ها انجام شود:
- تومورها یا ضایعات دیگر
- انسدادها مانند سنگ های کلیه
- آبسه ها
- بیماری کلیه پلی کیستیک
- بی اختیاری یا احتباس ادرار
- نارسایی کلیه
- نقایصی که از بدو تولد وجود داشته اند.
سی تی اسکن زمانی مفید است که سایر آزمایش‌ها، مانند عکس‌برداری با اشعه ایکس یا معاینه فیزیکی، نتایج قطعی ارائه ندهند. سی تی اسکن کلیه ممکن است برای ارزیابی قسمت پشتی شکم نیز استفاده شود. همچنین می‌توان از سی تی اسکن کلیه برای هدایت و تعیین محل قرارگیری سوزن، در بیوپسی های کلیه استفاده کرد.
پس از برداشتن کلیه، سی تی اسکن ممکن است برای شناسایی توده‌های غیرطبیعی در فضای خالی که قبلاً کلیه در آن قرار داشت، به کار گرفته شود. پزشک شما ممکن است به دلایل دیگری نیز سی تی اسکن شکم را توصیه کند.
مطلب پیشنهادی: تفاوت سی تی اسکن و ام آر آی چیست؟
خطرات سی تی اسکن کلیه چیست؟
ممکن است بخواهید از پزشک خود درباره‌ی میزان اشعه ای که در طول آزمایش استفاده می شود، سوال کنید. همچنین درباره‌ی خطرات احتمالی این آزمایش که به وضعیت شما مربوط می‌شود، سوال کنید.
در نظر داشته باشید که تمام اسکن های اشعه ایکسی که قبلاً انجام داده اید، از جمله اسکن ها و عکس های اشعه ایکس برای سایر دلایل پزشکی را یادداشت کنید. این فهرست را به پزشک خود نشان دهید. خطرات مربوط به قرارگیری در معرض اشعه، ممکن است با تعداد دفعاتی که اشعه ایکس دریافت کرده‌اید و همچنین درمان‌های اشعه ایکسی که در طول زمان داشته‌اید، مرتبط باشد.
به پزشک خود اطلاع دهید اگر:
- باردار هستید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید. قرارگیری در معرض اشعه در دوران بارداری، ممکن است منجر به نقص‌های مادرزادی برای جنین شود.
- به داروها، مواد حاجب، بی حسی موضعی، ید یا لاتکس حساسیت یا آلرژی دارید. نارسایی کلیه یا مشکلات دیگر کلیوی دارید. در برخی موارد، ماده حاجب می تواند باعث نارسایی کلیه شود. افراد مبتلا به بیماری کلیوی، بیشتر در معرض آسیب کلیوی پس از دریافت ماده حاجب هستند.
- از داروهای خاص دیابت استفاده می‌کنید. ممکن است در معرض خطر ابتلا به اسیدوز متابولیک قرار بگیرید، که یک تغییر خطرناک در سطح pH خون است.
ممکن است خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد که مختص وضعیت شما هستند. حتماً قبل از انجام این پروسه، هرگونه نگرانی را با پزشک خود در میان بگذارید.
برخی عوامل می‌توانند دقت سی تی اسکن کلیه را کاهش دهند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- اشیاء فلزی مانند گیره‌های جراحی در ناحیه‌ی شکم
- وجود باریم در روده‌ها به‌دلیل آزمایش باریم اخیر
- آزمایش های اخیر که در آن ها از مواد حاجب یا سایر مواد استفاده شده است.
همانطورکه گفته شد بیمارانی که دچار نارسایی کلیه یا سایر مشکلات کلیوی هستند، باید پزشک خود را مطلع کنند. در برخی موارد، مادهی حاجب می‌تواند باعث نارسایی کلیه شود، به‌ویژه در بیمارانی که مشکلات کلیوی زمینه‌ای یا کم‌آبی دارند. بیمارانی که داروی دیابت متفورمین (گلوکوفاژ) یا مشتقات آن را مصرف می‌کنند، اگر مادهی حاجب دریافت کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به حالتی به نام اسیدوز متابولیک یا تغییر خطرناک در pH خون قرار دارند و ممکن است این دارو به مدت ۴۸ ساعت پس از انجام این روش متوقف شود.
مطلب پیشنهادی: سی تی اسکن قفسه سینه
احتمال کمی برای نشت مادهی حاجب از طریق خط وریدی (که به آن اکستروواسیون گفته می‌شود) وجود دارد، که آن ممکن است باعث تورم، درد، سوزش یا آسیب به پوست در محل تزریق شود.
ممکن است خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد که به وضعیت پزشکی خاص شما بستگی دارند. حتماً قبل از انجام اسکن، هرگونه نگرانی را با پزشک خود در میان بگذارید.
چگونه برای سی تی اسکن کلیه آماده شوم؟
- پزشک شما روند انجام سی تی اسکن را برای شما توضیح خواهد داد و فرصتی برای پرسیدن سوالات به شما می‌دهد.
- اگر سی تی اسکن شامل استفاده از مادهی حاجب باشد، از شما خواسته می‌شود تا یک فرم رضایت نامه را امضا کنید که اجازه انجام این روش را می‌دهید. فرم را با دقت بخوانید و در صورت وجود هرگونه ابهام، سوال کنید.
- ممکن است به شما گفته شود که برای چند ساعت قبل از انجام این روش، چیزی نخورید یا نیاشامید.
- اگر تاکنون به مادهی حاجب واکنش نشان داده‌اید یا اگر به ید آلرژی دارید، به تکنیسین اطلاع دهید.
- به طور کلی، نیازی به قطع خوردن یا نوشیدن قبل از سی تی اسکن نیست، مگر این که از ماده حاجب استفاده شود. اگر نیاز به ناشتایی داشته باشید، پزشک دستورالعمل های خاصی را به شما می‌دهد.
- اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، به تکنیسین اطلاع دهید.
- اگر بر روی سینه یا شکم شما هرگونه پیرسینگ (سوراخ کاری) وجود دارد، به تکنیسین اطلاع دهید.
- سایر دستورالعمل هایی که پزشک برای آماده سازی به شما می‌دهد را دنبال کنید.
احتیاط‌ها:
اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، قبل از برنامه‌ریزی برای اسکن با پزشک خود مشورت کنید. سایر گزینه‌های جایگزین بین شما و پزشکتان مورد بحث قرار خواهد گرفت.
لباس:
ممکن است از شما خواسته شود که لباس بیمار بپوشید. در این صورت، یک گان برای شما فراهم خواهد شد. همچنین یک کمد برای نگهداری وسایل شخصی در اختیار شما قرار خواهد گرفت. لطفاً تمام پیرسینگ‌ها را درآورده و تمامی جواهرات و اشیاء قیمتی خود را در خانه بگذارید.
مادهی حاجب:
سی تی اسکن‌ها اغلب با و بدون استفاده از مادهی حاجب انجام می‌شوند. مادهی حاجب به رادیولوژیست کمک می کند تا تصاویر داخلی بدن را بهتر مشاهده کند.
- برخی از بیماران نباید از مادهی حاجب یددار استفاده کنند. اگر مشکلی در عملکرد کلیه خود دارید، لطفاً هنگام تعیین وقت اسکن، منشی پذیرش را مطلع کنید. ممکن است بتوانید سی تی اسکن را بدون مادهی حاجب یا با یک آزمایش تصویربرداری جایگزین انجام دهید.
- از شما خواسته می‌شود که یک فرم رضایت‌نامه را امضا کنید که در آن خطرات و عوارض جانبی مرتبط با تزریق مادهی حاجب از طریق یک لوله کوچک که در رگ قرار داده می‌شود (به نام خط وریدی (IV))، توضیح داده شده است.
- معمول ترین نوع سی تی اسکن با مادهی حاجب، استفاده از مادهی حاجب دوگانه است که نیاز به نوشیدن مادهی حاجب قبل از شروع آزمایش به‌علاوه‌ی مادهی حاجب وریدی است. هرچه بیشتر بتوانید مادهی حاجب بنوشید، تصاویر واضح تری از دستگاه گوارش شما، برای رادیولوژیست فراهم می‌شود.
آلرژی:
اگر به هر نوع مادهی حاجب واکنش آلرژیک داشته‌اید، لطفاً هنگام تعیین وقت برای سی تی اسکن، به منشی پذیرش اطلاع دهید. در صورتی که در گذشته واکنش شدید یا آنافیلاکتیک به هر نوع مادهی حاجب داشته‌اید، مادهی حاجب داخل وریدی به شما تزریق نخواهد شد. اگر در گذشته واکنش‌های خفیف تا متوسط داشته‌اید، احتمالاً نیاز به مصرف دارو قبل از انجام سی تی اسکن خواهید داشت. این برنامه‌ها در زمان تعیین وقت با جزئیات بیشتری با شما مورد بحث قرار خواهد گرفت. هر نوع واکنش شناخته شده به مادهی حاجب، باید با پزشک شخصی شما مورد بررسی قرار گیرد.
خوردن/ نوشیدن:
اگر پزشک شما سی تی اسکن بدون مادهی حاجب تجویز کرده است، می‌توانید قبل از اسکن خود غذا بخورید، بنوشید و داروهای تجویزی خود را مصرف کنید. اگر پزشک شما سی تی اسکن با مادهی حاجب تجویز کرده است، از سه ساعت قبل از سی تی اسکن از خوردن هرگونه غذا خودداری کنید. به شما توصیه می‌شود مایعات شفاف بنوشید. همچنین می‌توانید داروهای تجویزی خود را قبل از اسکن مصرف کنید.
دیابتی‌ها:
افراد مبتلا به دیابت، باید سه ساعت قبل از زمان سی تی اسکن یک صبحانه یا ناهار سبک بخورند. بسته به نوع داروی خوراکی دیابت شما، ممکن است از شما خواسته شود که استفاده از دارو را به مدت ۴۸ ساعت پس از سی تی اسکن متوقف کنید. دستورالعمل‌های دقیق‌تری پس از انجام سی تی اسکن به شما ارائه خواهد شد.—
دارو:
تمام بیماران می‌توانند داروهای تجویز شده‌ی خود را طبق معمول مصرف کنند. بسته به وضعیت پزشکی شما، ممکن است پزشک درخواست آماده سازی خاص دیگری داشته باشد.
روش انجام سی تی اسکن کلیه
شما ممکن است سی تی اسکن را به صورت سرپایی یا به عنوان بخشی از روند درمانی در بیمارستان، انجام دهید.
مطلب پیشنهادی: سی تی اسکن قلب: انواع، آمادگی، نحوه انجام و خطرات
آزمایش ممکن است بسته به وضعیت شما و روش های درمانی پزشکتان، متفاوت باشد.
به طور کلی، سی تی اسکن کلیه طبق مراحل زیر انجام می‌شود:
- از شما خواسته می‌شود که هرگونه لباس، جواهرات یا اشیای دیگری که ممکن است در روند انجام آزمایش اختلال ایجاد کند را جدا کنید.
- اگر از شما خواسته شود که لباس‌هایتان را درآورید، یک گان به شما داده خواهد شد تا بپوشید.
- اگر آزمایش با استفاده از مادهی حاجب انجام شود، یک خط وریدی (IV) در دست یا بازوی شما برای تزریق مادهی حاجب قرار داده خواهد شد. در صورت استفاده از مادهی حاجب خوراکی، مایعی به شما داده می‌شود تا بنوشید.
- شما بر روی یک میز اسکن دراز می‌کشید که میز مذکور به داخل یک تونل بزرگ و دایره‌ای شکل در دستگاه اسکنر حرکت می‌کند. ممکن است برای جلوگیری از حرکت در طول اسکن، از بالشتک‌ها و بندهایی استفاده شود.
- تکنیسین در اتاق دیگری که کنترل‌های دستگاه اسکنر در آن جا قرار دارد، خواهد بود. با این حال، شما در تمام اوقات اسکن، قادر خواهید بود تکنیسین را از طریق یک پنجره ببینید. بلندگوهایی در داخل دستگاه اسکنر، به تکنیسین اجازه می‌دهند که با شما صحبت کند و صدای شما را بشنود. شما یک دکمه‌ی تماس خواهید داشت تا در صورت بروز هرگونه مشکل در طول اسکن، به وی اطلاع دهید. تکنیسین در تمام مدت شما را زیر نظر خواهد داشت و در ارتباط مستمر با شما خواهد بود.
- هنگامی که دستگاه اسکنر شروع به چرخش به دور شما می‌کند، اشعه ایکس برای مدت کوتاهی از بدن شما عبور خواهد کرد. شما صداهای کلیک و وز وز دستگاه را خواهید شنید که کاملاً طبیعی است.
- اشعه ایکس جذب شده توسط بافت‌های بدن، توسط دستگاه اسکنر شناسایی شده و به رایانه منتقل می‌شود. رایانه این اطلاعات را به تصویر تبدیل می‌کند تا توسط رادیولوژیست تفسیر شود.
- مهم است که در طول اسکن کاملاً بی‌حرکت بمانید. ممکن است از شما خواسته شود که در زمان‌های مختلفی در طول اسکن، نفس خود را حبس کنید.
- اگر از مادهی حاجب استفاده شود، پس از اتمام اولین مجموعه تصاویر، از دستگاه اسکنر خارج خواهید شد. مجموعه‌ی دوم تصاویر بعد از تزریق مادهی حاجب گرفته خواهد شد.
- اگر برای اسکن شما از مادهی حاجب استفاده شود، ممکن است در هنگام تزریق ماده به خط وریدی، احساسی را تجربه کنید. این احساسات شامل حس گرمایی، طعم نمکی یا فلزی در دهان، سردرد کوتاه یا حالت تهوع می‌باشد. این احساسات معمولاً فقط برای چند لحظه ادامه دارند.
- اگر در طول فرآیند اسکن مشکل تنفسی، تعریق، بی‌حسی یا تپش قلب را احساس کردید. باید به تکنیسین اطلاع دهید.
- هنگامی که فرآیند به پایان رسید، از دستگاه خارج خواهید شد.
- اگر خط وریدی (IV) قرار داده شده بود، آن را نیز برمی‌دارند.
- ممکن است از شما خواسته شود که برای مدت کوتاهی منتظر بمانید تا رادیولوژیست تصاویر اسکن شده را بررسی کند تا مطمئن شود که واضح هستند.
سی تی اسکن دردناک نیست. ممکن است در طول فرآیند اسکن به دلیل دراز کشیدن در حالت ثابت، کمی ناراحتی یا درد را احساس کنید. این ناراحتی ممکن است به خاطر جراحی یا آسیب‌دیدگی های اخیر باشد. تکنیسین از تمامی تدابیر ممکن برای راحتی شما استفاده خواهد کرد و سعی می کند تا اسکن را به سرعت انجام دهد تا ناراحتی یا درد را در شما به حداقل برساند.
بعد از سی تی اسکن کلیه چه اتفاقی می افتد؟
اگر در طول فرآیند اسکن، از مادهی حاجب استفاده شده باشد، ممکن است پس از آن برای هرگونه عوارض جانبی یا واکنش به مادهی حاجب تحت نظر قرار بگیرید. این عوارض شامل خارش، ورم، راش یا مشکلات تنفسی هستند.
اگر پس از بازگشت به خانه، در محل تزریق IV هرگونه درد، قرمزی یا ورم مشاهده کردید، به پزشک خود اطلاع دهید. این ممکن است نشانه‌ای از عفونت یا نوع دیگری از واکنش باشد.
در غیر این صورت، پس از سی تی اسکن کلیه نیازی به مراقبت خاصی ندارید. می‌توانید به رژیم غذایی و فعالیت‌های معمول خود بازگردید، مگر این که پزشک شما دستور دیگری بدهد.
پزشک ممکن است بسته به وضعیت شما، دستورالعمل‌های دیگری نیز به شما بدهد.
قبل از انجام سی تی اسکن کلیه چه نکاتی را بپرسیم؟
قبل از این که با انجام آزمایش موافقت کنید، مطمئن شوید که اطلاعات زیر را می‌دانید:
- نام آزمایش یا فرآیند
- دلیل انجام آزمایش یا فرآیند
- نتایجی که باید انتظار داشته باشید و معنای آن‌ها
- خطرات و مزایای انجام آزمایش یا فرآیند
- عوارض جانبی یا مشکلات احتمالی
- زمان و مکان انجام آزمایش یا فرآیند
- کسی که آزمایش یا فرآیند را انجام می‌دهد و صلاحیت های آن فرد
- اگر آزمایش یا فرآیند را انجام ندهید، چه اتفاقی می‌افتد؟
- هر آزمایش یا فرآیند جایگزینی که باید در نظر گرفت
- زمان و نحوه‌ی دریافت نتایج
- پس از انجام آزمایش یا فرآیند باید با چه کسی برای پاسخ به سوالات یا مشکلات خود تماس بگیرید؟
- هزینه ای که باید برای آزمایش یا فرآیند پرداخت کنید.
