سونوگرافی عمومی چیست؟ کاربردها، مزایا و معایب

مقدمه: تصویربرداری اولتراسوند (سونوگرافی) از امواج فراصوت برای تولید تصاویری از داخل بدن استفاده می کند. این تکنولوژی به تشخیص علل درد، تورم و عفونت در اندام های داخلی بدن و بررسی جنین در زنان باردار کمک می کند. در نوزادان، پزشکان به طور معمول از سونوگرافی برای ارزیابی مغز، مفاصل و ستون فقرات استفاده می کنند. از سونوگرافی همچنین برای هدایت بیوپسی ها، تشخیص بیماری های قلبی و ارزیابی آسیب پس از حمله‌ی قلبی استفاده می شود. سونوگرافی ایمن، غیرتهاجمی است و از اشعه استفاده نمی کند. این روش نیاز به آمادگی خاص ندارد. پزشک به شما می گوید که چگونه آماده شوید، از جمله این که آیا باید پیش از انجام آن، غذا یا نوشیدنی مصرف کنید یا خیر. جواهرات را در خانه بگذارید و لباس های گشاد و راحت بپوشید. ممکن است نیاز به پوشیدن یک لباس مخصوص داشته باشید. در این مطلب می خواهیم به بررسی سونوگرافی عمومی بپردازیم.

سونوگرافی عمومی چیست؟

سونوگرافی سنتی تصاویر را در بخش های نازک و صاف بدن نمایش می دهد. پیشرفت‌هایی در فناوری سونوگرافی شامل سونوگرافی سه بعدی صورت گرفته است که داده‌های امواج صوتی را به تصاویر سه بعدی تبدیل می‌کند.

مطلب پیشنهادی: سونوگرافی چیست؟

مطالعه‌ی سونوگرافی داپلر، ممکن است بخشی از یک مطالعه‌ی سونوگرافی باشد.

سونوگرافی داپلر یک تکنیک خاص سونوگرافی است که حرکت مواد در بدن را ارزیابی می کند. این به پزشک امکان می دهد تا جریان خون را از طریق شریان ها و وریدها در بدن ببیند و ارزیابی کند.

سه نوع سونوگرافی داپلر وجود دارد:

• داپلر رنگی، از یک کامپیوتر برای تبدیل اندازه‌گیری‌های داپلر به مجموعه‌ای از رنگ‌ها استفاده می‌کند تا سرعت و جهت جریان خون را از طریق عروق خونی نشان دهد.
• پاور داپلر، یک تکنیک جدیدتر است که نسبت به داپلر رنگی حساسیت بیشتری دارد و می‌تواند جزئیات بیشتری از جریان خون را نشان دهد، به ویژه زمانی که جریان خون کم یا حداقل است. با این حال، سونوگرافی پاور داپلر به رادیولوژیست کمک نمی کند تا جهت جریان خون را تعیین کند، که آن ممکن است در برخی شرایط مهم باشد. رادیولوژیست کیست؟
• داپلر طیفی (فرضی)، اندازه گیری های جریان خون را به صورت گرافیکی، به صورت مسافت طی شده در واحد زمان، به جای یک تصویر رنگی، نمایش می دهد. همچنین می تواند اطلاعات جریان خون را به یک صدای متمایز تبدیل کند که با هر بار ضربان قلب قابل شنیدن است.

مطلب پیشنهادی: انواع تصویربرداری پزشکی زنان

کاربردهای متداول تصویر برداری عمومی چیست؟

تست های سونوگرافی می توانند به تشخیص انواع مختلف بیماری ها کمک کنند و آسیب اندام ها را پس از بیماری، ارزیابی کنند.

پزشکان از سونوگرافی برای ارزیابی موارد زیر استفاده می کنند:

• درد
• تورم
• عفونت

سونوگرافی یک روش مفید برای بررسی بسیاری از اندام های داخلی بدن است، از جمله موارد زیر، اما به این ها محدود نمی شود:

• قلب و عروق خونی، از جمله آئورت و شاخه های اصلی آن
• کیسه صفرا
• طحال
• لوزالمعده (پانکراس)
• کلیه ها
• مثانه
• رحم، تخمدان ها و جنین در زنان باردار
• چشم ها
• تیروئید و غدد پاراتیروئید
• کیسه بیضه (بیضه ها)
• مغز نوزادان
• لگن نوزادان
• ستون فقرات نوزادان

سونوگرافی همچنین برای موارد زیر استفاده می شود:

• راهنمایی در روش‌هایی مانند بیوپسی سوزنی، که در آن، سوزن‌ها سلول‌ها را از یک ناحیه‌ی غیرطبیعی برای بررسی آزمایشگاهی برمی دارند.
• تصویربرداری از سینه ها و راهنمایی در بیوپسی سرطان سینه نیز استفاده می شود.
• تشخیص انواع مختلف بیماری های قلبی، از جمله مشکلات دریچه ای و نارسایی قلبی و ارزیابی آسیب پس از حمله‌ی قلبی. سونوگرافی قلب معمولاً «اکوکاردیوگرافی» یا به اختصار «اکو» نامیده می شود.

سونوگرافی داپلر به پزشک کمک می کند تا موارد زیر را ببیند و ارزیابی کند:

• انسداد جریان خون (مانند لخته)
• تنگی عروق
• تومورها و ناهنجاری های مادرزادی عروقی
• کاهش یا عدم وجود جریان خون به اندام های مختلف مانند بیضه ها یا تخمدان ها
• افزایش جریان خون که ممکن است نشانه‌ی عفونت باشد.

با آگاهی از سرعت و حجم جریان خون که از تصاویر سونوگرافی داپلر به دست می آید، پزشک اغلب می تواند تشخیص دهد که آیا بیمار کاندید مناسبی برای روشی مانند آنژیوپلاستی است یا خیر.

مطلب پیشنهادی: ماموگرافی چیست؟

چگونه باید برای سونوگرافی عمومی آماده شویم؟

لباس راحت و گشاد بپوشید. ممکن است لازم باشد تمام لباس ها و جواهرات را از ناحیه‌ی مورد بررسی بردارید.

ممکن است لازم باشد لباس مخصوصی برای انجام فرآیند بپوشید.

آمادگی برای این روند، بستگی به نوع آزمونی دارد که قرار است انجام دهید. برای برخی از اسکن‌ها، پزشک ممکن است به شما بگوید که تا 12 ساعت قبل از معاینه نباید چیزی خورید یا بنوشید. این زمان بندی برای نوزادان و کودکان، کمتر است. در مواردی دیگر، ممکن است پزشک از شما بخواهد که دو ساعت قبل از معاینه حداکثر شش لیوان آب بنوشید و از ادرار کردن خودداری کنید.

مطلب پیشنهادی: سی تی اسکن چیست؟

تجهیزات سونوگرافی چگونه عمل می کنند؟

دستگاه های سونوگرافی شامل یک کنسول کامپیوتر، مانیتور ویدئویی و یک مبدل متصل به آن ها، هستند. مبدل یک دستگاه کوچک و دستی و شبیه به یک میکروفون است. برخی از آزمون ها ممکن است از مبدل های مختلف (با قابلیت های مختلف) در طول یک آزمون استفاده کنند. مبدل، امواج صوتی غیرقابل شنیدن و با فرکانس بالا را به بدن ارسال می کند و پژواک های برگشتی را دریافت می کند. همین اصول در مورد ردیاب های مورد استفاده توسط قایق ها و زیردریایی ها نیز صدق می کند.

تکنسین مربوطه، مقدار کمی از ژل را روی ناحیه ای که قرار است مورد بررسی قرار گیرد مالیده و مبدل را در آن جا قرار می دهد. این ژل به امواج صوتی اجازه می دهد تا بین مبدل و ناحیه مورد بررسی رفت و برگشت کنند. تصویر سونوگرافی بلافاصله روی یک مانیتور ویدیویی قابل مشاهده است. کامپیوتر تصویر را بر اساس شدت (دامنه)، فرکانس و زمان لازم برای بازگشت سیگنال سونوگرافی به مبدل، ایجاد می کند. همچنین در نظر می گیرد که صدا از چه نوع ساختار بدنی و یا بافتی عبور می کند.

روش تصویر برداری سونوگرافی عمومی چگونه کار می کند؟

تصویربرداری سونوگرافی از همان اصول ردیاب‌ها استفاده می کند که کلاغ ها، کشتی ها و ماهی‌گیران از آن استفاده می کنند. هنگامی که یک موج صوتی به یک جسم برخورد می کند، به عقب بازمی گردد یا بازتاب می کند. با اندازه گیری این امواج بازتاب شده، می توان میزان فاصله جسم و همچنین اندازه، شکل و پایداری آن را تعیین کرد. این شامل این است که آیا جسم جامد است یا پر از مایع.

پزشکان از سونوگرافی برای شناسایی تغییرات ظاهری اندام‌ها، بافت‌ها و عروق و تشخیص توده‌های غیرطبیعی مانند تومورها استفاده می‌کنند.

در یک معاینه سونوگرافی، یک مبدل هم امواج صوتی را ارسال می کند و هم امواج پژواک (بازتابی) را ضبط می کند. هنگامی که مبدل بر روی پوست فشار داده می شود، پالس های کوچکی از امواج صوتی با فرکانس بالا و غیرقابل شنیدن را به بدن ارسال می کند. همان طور که امواج صوتی از اندام‌ها، مایعات و بافت‌های داخلی منعکس می‌شوند، گیرنده‌ی حساس در مبدل، تغییرات کوچکی را در زیر و بم و جهت صدا ثبت می‌کند.

یک کامپیوتر فوراً این امواج را اندازه گیری می کند و آن ها را به صورت تصاویر بلادرنگ بر روی مانیتور نمایش می دهد. تکنسین معمولاً یک یا چند فریم از تصاویر متحرک را به عنوان تصاویر ثابت ذخیره می کند. آن ها همچنین ممکن است حلقه های ویدئویی کوتاهی از تصاویر را ذخیره کنند.

سونوگرافی داپلر، یک تکنیک خاص سونوگرافی است که جهت و سرعت سلول های خون را هنگام حرکت از طریق عروق، اندازه گیری می کند. حرکت سلول های خونی باعث تغییر در صدای امواج صوتی منعکس شده می شود(که به اثر داپلر معروف است). یک کامپیوتر صداها را جمع آوری و پردازش می کند و نمودارها یا تصاویر رنگی را ایجاد می کند که جریان خون را از طریق عروق خونی نمایش می دهند.

سونوگرافی عمومی چگونه انجام می شود؟

برای اکثر معاینات سونوگرافی، شما باید رو به بالا بر روی یک میز معاینه که قابلیت جابجایی دارد، دراز بکشید. بیماران ممکن است برای بهبود کیفیت تصاویر به هر دو طرف بچرخند.

رادیولوژیست (پزشکی که به طور خاص برای نظارت و تفسیر معاینات رادیولوژی آموزش دیده است) یا سونوگرافیست، شما را روی میز معاینه قرار می دهد. آن ها یک ژل مبتنی بر آب را در ناحیه‌ای از بدن که تحت معاینه است، اعمال می کنند. این ژل به مبدل کمک می کند تا تماسی ایمن با بدن برقرار کند. همچنین محفظه های هوا بین مبدل و پوست را که می توانند مانع از عبور امواج صوتی به بدن شما شوند را از بین می برد. سونوگرافیست، مبدل را روی بدن قرار می دهد و آن را در ناحیه‌ی مورد نظر حرکت می دهد تا تصاویر را به دست آورد.

مطلب پیشنهادی: اهمیت رادیولوژی در پزشکی و سلامت چیست؟

معمولاً از فشاری که مبدل به ناحیه ی مورد بررسی وارد می کند، هیچ ناراحتی ایجاد نمی شود. با این حال، اگر ناحیه حساس باشد، ممکن است احساس فشار یا دردی جزئی از مبدل احساس کنید.

پزشکان، سونوگرافی داپلر را با همان مبدل انجام می دهند.

به ندرت، کودکان خردسال ممکن است برای انجام این عمل نیاز به آرام‌بخش داشته باشند. والدین باید از قبل در این مورد از پزشک پرس وجو کنند و از محدودیت های غذایی و نوشیدنی آگاه شوند.

پس از اتمام تصویربرداری، تکنسین ژل شفاف سونوگرافی را از روی پوست شما پاک می کند. هر قسمتی که باقی بماند به سرعت خشک خواهد شد. ژل سونوگرافی معمولاً لکه ای روی لباس ایجاد نمی کند.

مطلب پیشنهادی: رادیولوژی چیست؟

در برخی از معاینات سونوگرافی، پزشک یک کاوشگر را به مبدل متصل می کند و آن را در یک حفره بدن قرار می دهد. این معاینات شامل موارد زیر می شوند:

• اکوکاردیوگرافی از راه مری. پزشک کاوشگر را وارد مری می کند تا تصاویری از قلب به دست آورد.
• سونوگرافی از راه مقعد. پزشک برای مشاهده پروستات، کاوشگر را وارد مقعد مرد می کند.
• سونوگرافی از راه واژن. پزشک برای مشاهده رحم و تخمدان ها، پروب را وارد واژن زن می کند.

در حین و بعد از انجام سونوگرافی عمومی، چه تجربه هایی خواهیم داشت؟

• اکثر معاینات سونوگرافی بدون درد، سریع و به راحتی قابل تحمل هستند.
• معاینات سونوگرافی که کاوشگر را در حفره ای از بدن قرار می دهند ممکن است مقدار کمی ناراحتی را ایجاد کند.
• اگر پزشک، یک سونوگرافی داپلر را انجام دهد، ممکن است صداهای نبض مانندی را بشنوید که با نظارت و اندازه‌گیری جریان خون تغییر می‌کنند.
• اکثر معاینات سونوگرافی حدود 30 دقیقه طول می کشد. معاینات گسترده تر ممکن است تا یک ساعت طول بکشد.
• پس از اتمام معاینه، ممکن است تکنسین از شما بخواهد لباس بپوشید و منتظر بمانید تا پزشک تصاویر سونوگرافی را بررسی کند.
• پس از معاینه‌ی سونوگرافی، باید بتوانید بلافاصله فعالیت های عادی خود را از سر بگیرید.

مطلب پیشنهادی: میزان اشعه دریافتی از آزمایش های تصویربرداری پزشکی

نتایج سونوگرافی عمومی را چه کسی تفسیر می کند و چگونه می توانم آن ها را دریافت کنیم؟

یک رادیولوژیست، یک پزشک آموزش دیده برای نظارت و تفسیر معاینات رادیولوژی است که تصاویر را تجزیه و تحلیل می کند. رادیولوژیست، یک گزارش امضا شده را برای پزشکی که درخواست سونوگرافی برای شما کرده است، ارسال می کند. پزشک شما سپس نتایج را با شما در میان می‌گذارد. در برخی موارد، رادیولوژیست ممکن است نتایج را پس از معاینه با شما بررسی کند.

ممکن است نیاز به یک معاینه‌ ی تکمیلی داشته باشید. اگر این گونه باشد، پزشک دلیل آن را توضیح خواهد داد. گاهی اوقات معاینه تکمیلی، مشکل بالقوه موردنظر را با تکنیک های تصویربرداری خاص ارزیابی می کند. همچنین ممکن است ببیند آیا در طول زمان، تغییری در یک مسئله ایجاد شده است یا خیر. معاینات تکمیلی اغلب بهترین راه برای دیدن این است که آیا درمان موثر بوده یا مشکل نیاز به توجه بیشتر دارد.

مطلب پیشنهادی: رادیولوژی تشخیصی، مداخله ای و درمانی

مزایا و معایب سونوگرافی عمومی چیست؟

مزایای سونوگرافی عمومی

• اکثر اسکن‌های سونوگرافی غیرتهاجمی هستند (بدون سوزن یا تزریق).
• گاهی اوقات، معاینه سونوگرافی ممکن است به طور موقت ناراحت کننده باشد، اما نباید دردناک باشد.
• سونوگرافی به طور گسترده در دسترس است، استفاده از آن آسان است و نسبت به سایر روش های تصویربرداری ارزان تر است.
• تصویربرداری سونوگرافی بسیار ایمن است و از اشعه استفاده نمی کند.
• اسکن سونوگرافی تصویر واضحی از بافت های نرم ارائه می دهد که این موارد در تصاویر اشعه ایکس به خوبی نشان داده نمی شوند.
• سونوگرافی روش تصویربرداری ترجیحی برای تشخیص و نظارت بر زنان باردار و نوزادان متولد نشده آن ها است.
• سونوگرافی، تصویربرداری در زمان واقعی را ارائه می دهد. این باعث می شود که ابزار خوبی برای هدایت روش های کم تهاجمی مانند بیوپسی سوزنی و جذب مایعات باشد.

معایب سونوگرافی عمومی

• سونوگرافی تشخیصی استاندارد هیچ اثر مضر شناخته شده ای برای انسان ندارد.

محدودیت های تصویربرداری سونوگرافی عمومی چیست؟

امواج سونوگرافی توسط هوا یا گاز مختل می شوند. بنابراین، سونوگرافی یک تکنیک تصویربرداری ایده‌آل برای روده های پر از هوا یا اندام هایی که توسط روده مخفی می شوند، نیست. سونوگرافی برای تصویربرداری از ریه های پر از هوا مفید نیست، اما ممکن است برای تشخیص مایع در اطراف یا درون ریه ها استفاده شود. به طور مشابه، امواج سونوگرافی نمی تواند از استخوان ها عبور کند، اما ممکن است برای تصویربرداری از شکستگی استخوان یا برای عفونت اطراف استخوان استفاده شود.

مطلب پیشنهادی: پرتو درمانی چیست؟

تصویربرداری سونوگرافی از بیماران با جثه‌ی بزرگ، دشوارتر است زیرا مقادیر زیاد بافت، موجب ضعف امواج صوتی می شود زمانی که آن ها به عمق بدن نفوذ می کنند و نیاز به بازگشت به مبدل برای تجزیه و تحلیل دارند.

سونوگرافی در نفوذ به استخوان مشکل دارد و بنابراین، فقط می تواند سطح خارجی ساختارهای استخوانی را ببیند و نه آن چه را که درون آن قرار دارد (به جز در نوزادانی که نسبت به کودکان بزرگتر یا بزرگسالان غضروف بیشتری در اسکلت دارند). پزشکان معمولاً از روش‌های تصویربرداری دیگری مانند MRI برای مشاهده‌ی ساختار داخلی استخوان‌ها یا برخی از مفاصل خاص استفاده می‌کنند.