سی تی اسکن قلب: انواع، آمادگی، نحوه انجام و خطرات

مقدمه: سی تی ‌اسکن قلب یک روش تصویربرداری است که از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویری دقیق از قلب و رگ های خونی آن استفاده می‌کند. در واقع اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) می تواند برای کمک به تشخیص مشکلات قلبی و شدت آن ها مفید باشد.
همانطورکه گفته شذ، سی تی اسکن از اشعه ایکس برای تصویربرداری دقیق از قلب و شریان‌های آن استفاده می‌کند و پزشک می‌تواند آن تصاویر را روی صفحه نمایش کامپیوتر مشاهده کند. این تصاویر با استفاده از آشکارسازها گرفته می شوند.

• این آزمایش زمانی که برای بررسی تجمع کلسیم در شریان‌های قلب انجام می‌شود، به عنوان “اسکن کلسیم عروق کرونری” شناخته می‌شود.
• همچنین زمانی که برای بررسی شریان‌هایی که خون را به قلب می‌رسانند انجام شود، به آن “سی‌تی آنژیوگرافی” می‌گویند. این آزمایش ارزیابی می‌کند که آیا در این شریان‌ها تنگی یا انسدادی وجود دارد یا خیر.
• گاهی اوقات این آزمایش همراه با اسکن‌هایی از آئورت یا شریان‌های ریوی برای بررسی مشکلات احتمالی در این ساختارها انجام می‌شود.

سی تی اسکن قلب چیست؟

سی تی اسکن از اشعه های ایکس برای مشاهده نواحی خاصی از بدن شما استفاده می‌کند. این اسکن‌ها از مقادیر ایمنی اشعه برای ایجاد تصاویر دقیق استفاده می کنند که می تواند به پزشک شما در تشخیص هرگونه مشکل کمک کند. سی تی اسکن قلب یا کاردیاک، برای مشاهده‌ی قلب و رگ‌های خونی شما استفاده می شود.
در طول آزمایش، یک ماده‌ی مخصوص (ماده‌ی حاجب) به جریان خون شما تزریق می شود. سپس ماده‌ی مذکور زیر دوربین ویژه ای در بیمارستان یا مرکز آزمایشگاهی مورد مشاهده و ردیابی قرار می‌گیرد.

مطلب پیشنهادی: سی تی اسکن چیست و چگونه انجام می شود؟

سی تی اسکن قلب اگر برای مشاهده‌ی شریان هایی باشد که خون را به قلب شما می رسانند، ممکن است سی تی آنژیوگرافی کرونری نیز نامیده شود. این آزمایش اگر قرار باشد مشخص کند که آیا کلسیم در قلب شما انباشته شده است یا خیر، ممکن است اسکن کلسیم کرونری نامیده شود.

درنتیجه دو روش برای استفاده از سی‌تی اسکن برای قلب وجود دارد – یکی سی‌تی آنژیوگرافی کرونری و دیگری نمره‌ی کلسیم سی تی است.

مطلب پیشنهادی: انواع سی تی اسکن همراه با جزئیات کاربرد هریک

سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری

سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری چیست؟

سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری، برای مشاهده مستقیم شریان‌های قلب و رسوبات چربی (پلاک‌ها) که ممکن است در داخل آن ها شکل بگیرد، استفاده می شود. این پلاک‌های چربی می توانند باعث شوند که قلب خون کافی دریافت نکند، که این وضعیت می تواند به درد قفسه سینه (آنژین) و حملات قلبی منجر شود.

مشابه با آنژیوگرافی عروق کرونری سنتی، در سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری نیز یک ماده‌ی حاجب بر پایه‌ی ید، به جریان خون تزریق می شود تا رگ های خونی برجسته شوند. با این حال، برخلاف آنژیوگرافی سنتی که شامل وارد کردن کاتتر (یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر) از طریق مچ دست یا کشاله ران به قلب است، سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری، غیرتهاجمی است. این بدان معنی است که عوارض احتمالی کمتری مانند خونریزی یا کبودی در آن وجود دارد.

ممکن است دارویی برای کاهش ضربان قلب به شما داده شود تا تصویربرداری راحت‌تر انجام شود.

چرا ممکن است سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری انجام دهید؟

سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری، اولین آزمون پیشنهادی در دستورالعمل‌های بریتانیا برای ارزیابی بیمارانی است که با درد قفسه سینه به کلینیک‌های قلب یا درد قفسه سینه مراجعه می‌کنند. این آزمون به متخصص قلب شما نشان می‌دهد که آیا پلاک‌های چربی در شریان‌های کرونری شما وجود دارد یا خیر. هرچه تعداد این پلاک‌ها بیشتر باشد، احتمال وقوع حمله قلبی در آینده بیشتر است. همچنین این آزمایش به پزشک شما نشان می دهد که آیا این پلاک ها احتمال دارد جریان خون به عضله قلب را مسدود کنند و باعث درد قفسه سینه شما ‌شوند یا خیر.

سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری همچنین می‌تواند در صورتی که دچار نارسایی قلبی هستید و پزشک علت آن را نمی‌داند، مفید باشد. همچنین اگر پزشک مشکوک باشد که ممکن است ناهنجاری در ساختار قلب شما وجود داشته باشد یا اگر کارگذاشتن دریچه‌ی آئورت از طریق کاتتر (TAVI) برای شما در نظر گرفته شده باشد، این آزمایش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آزمون نمره دهی کلسیم سی تی

آزمون نمره دهی کلسیم سی تی چیست؟

این یک سی تی اسکن ساده‌تر از قلب است. این روش تصاویر دقیقی از قلب یا شریان‌های قلب ارائه نمی دهد، بلکه مقدار پلاک‌های کلسیفیه یا سخت شده در شریان های قلب را اندازه‌گیری می‌کند. این معمولاً به ‌عنوان “نمره کلسیم” توضیح داده می‌شود که نشان دهنده‌ی تعداد پلاک‌های چربی در شریان‌های قلب است. هرچه تعداد پلاک‌های چربی بیشتر باشد، خطر حمله قلبی بیشتر است. برخلاف سی تی آنژیوگرافی، نمره کلسیم نیازی به استفاده از ماده‌ی حاجب ندارد.

چرا ممکن است آزمون نمره دهی کلسیم سی‌تی انجام دهید؟

نمره دهی کلسیم سی تی گاهی در بیمارانی که هیچ علائمی مرتبط با قلب خود ندارند، استفاده می‌شود تا بهتر بتوان خطر حمله قلبی آن ها را ارزیابی کرد و مشخص شود که آیا نیاز به داروهای پیشگیرانه مانند آسپرین و استاتین برای کاهش خطر مشکلات قلبی دارند یا خیر. معمولاً این تصمیمات بر اساس ارزیابی عوامل خطر بیمار گرفته می‌شود. گاهی اوقات این ارزیابی مشکل است و نمره کلسیم سی‌تی می‌تواند کمک کند.

بیمارانی که هیچ علائمی از درد قفسه سینه ندارند و نمره کلسیم آن ها صفر است، خطر بسیار کمی برای حمله قلبی در آینده دارند و بنابراین ممکن است نیازی به مصرف داروهای پیشگیرانه مانند آسپرین یا استاتین نداشته باشند. بیمارانی که هیچ علائمی ندارند اما نمره کلسیم بالایی دارند، در معرض خطر بیشتری برای حملات قلبی در آینده هستند و ممکن است از این داروهای پیشگیرانه بهره‌مند شوند. در حال حاضر این آزمون بیشتر در بخش خصوصی به‌عنوان یک آزمون غربالگری استفاده می‌شود.

گاهی اوقات نمره کلسیم سی تی در سایر شرایط مانند بیماری دریچه قلب (به‌ویژه تنگی دریچه آئورت که به معنی باریک شدن دریچه آئورت است) برای ارزیابی شدت بیماری استفاده می‌شود.

چرا سی تی اسکن قلب انجام می شود؟

پزشک شما ممکن است برای بررسی برخی شرایط خاص، سی تی اسکن قلب را تجویز کند، برخی از این شرایط عبارتند از:

• بیماری قلبی مادرزادی یا نقص های مادرزادی در قلب
• تجمع یک ماده‌ی سخت به نام پلاک لیپیدی که ممکن است شریان های کرونری شما را مسدود کند.
• نقص یا آسیب به چهار دریچه اصلی قلب
• لخته های خونی درون حفره های قلب
• تومورهای در داخل یا روی قلب

سی تی اسکن قلب، یک آزمایش رایج برای افرادی است که مشکلات قلبی دارند. آن به این دلیل است که به پزشک شما امکان می دهد تا ساختار قلب و رگ های خونی مجاور را بدون نیاز به هیچ‌گونه برشی بررسی کند.

خطرات سی تی اسکن قلب چیست؟

سی تی اسکن قلب خطرات بسیار کمی دارد. سطح تابش مرتبط با هر دو آزمون سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری و نمره‌دهی کلسیم سی‌تی پایین است، مشابه با تابش پس زمینه‌ای که افراد در طول یک سال در معرض آن قرار می‌گیرند. با این حال، به دلیل همین تابش، این آزمون ها باید فقط در مواقع ضروری انجام شوند.

مطلب پیشنهادی: میزان اشعه دریافتی از آزمایش های تصویربرداری پزشکی

ماده‌ی حاجب (کنتراست)

بیشتر مواد حاجبی که برای سی تی اسکن ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، حاوی ید هستند. این ید بعداً توسط کلیه‌ها از بدن دفع می شود.

اگر کلیه های شما به دلیل بیماری یا عفونت، مانند دیابت، آسیب دیده باشند، ممکن است نیاز به نوشیدن مایعات بیشتری بعد از آزمایش داشته باشید تا به کلیه‌ها در دفع ماده‌ی حاجب کمک شود. با این حال، مواد حاجب جدیدتر خطر کمتری برای کلیه‌ها دارند.

واکنش های آلرژیک یا نامطلوب به مواد حاوی ید، به سه دسته‌ی خفیف، متوسط و شدید تقسیم می شوند. اگر هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، باید به پزشک خود اطلاع دهید:

• واکنش های خفیف به مواد حاجب، می‌توانند شامل خارش و قرمزی پوست باشند.
• واکنش های متوسط، می توانند شامل بثورات شدید پوستی یا کهیر باشند.
• واکنش های شدید، می توانند شامل دشواری در تنفس و ایست قلبی باشند.

اگر قبلاً به ماده‌ی حاجب مبتنی بر ید، واکنش نشان داده‌اید یا در ۲۴ ساعت گذشته مقدار زیادی از این ماده را دریافت کرده‌اید، در معرض خطر بیشتری برای واکنش آلرژیک یا عوارض جانبی قرار دارید.

عوامل خطر دیگر شامل کم آبی بدن، مصرف داروهایی مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و برخی موارد دیگر مانند بیماری کم خونی داسی شکل یا اختلال تیروئید هستند.

در صورت احساس خطر از واکنش به مواد حاجب، با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است داروهایی موجود باشند که به شما کمک کنند تا از بروز واکنش ها جلوگیری کنید.
تابش اشعه

همانند هر نوع آزمایش دیگری شامل اشعه ایکس، در این آزمایش نیز مقداری قرارگیری در معرض اشعه وجود دارد. این موضوع بطور کلی بی ضرر است، اما برای زنان باردار یا کسانی که احتمال بارداری دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد. میزان تابش برای بزرگسالان، ایمن در نظر گرفته می‌شود، هیچ عوارض جانبی مستندی از قرارگرفتن در معرض سطوح پایین اشعه گزارش نشده است اما برای جنین در حال رشد ایمن نیست.

چگونه برای سی تی اسکن قلب آماده شوید؟

پزشک معمولاً از شما می‌خواهد که چهار تا هشت ساعت قبل از اسکن ناشتا باشید. نوشیدن آب مجاز است، اما از نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید زیرا کافئین می‌تواند بر ضربان قلب شما تأثیر بگذارد. در طول آزمایش باید روی یک میز دراز بکشید، بنابراین بهتر است لباس‌های راحت و گشاد بپوشید. همچنین باید تمام جواهرات و اقلام فلزی مانند پیرسینگ‌ها را از بدن خود جدا کنید. اکثر افراد پس از انجام آزمایش می توانند خودشان رانندگی کنند. مگر این که آرام بخشی مصرف کرده باشند.

همانطورکه گفته شد، برخی از آزمایش‌ها، نیاز به تزریق یک ماده/رنگ خاص به نام “ماده‌ی حاجب” به بدن قبل از شروع کار دارند. ماده‌ی حاجب کمک می‌کند تا برخی از نواحی بدن بهتر در اشعه ایکس نمایش داده شوند.

ماده‌ی حاجب می‌تواند از طریق ورید (IV) در دست یا ساعد شما تزریق شود. اگر از ماده‌ی حاجب استفاده شود، ممکن است از شما خواسته شود که ۴ تا ۶ ساعت قبل از آزمایش هیچ غذا یا نوشیدنی‌ای مصرف نکنید.

قبل از دریافت ماده‌ی حاجب:

• در صورتی که تا به حال به ماده‌ی حاجب یا داروهای دیگری واکنش نشان داده‌اید، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است نیاز باشد داروهایی قبل از آزمایش مصرف کنید تا بتوانید این ماده را به ‌طور ایمن دریافت کنید.
• همه داروهای مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهید، زیرا ممکن است از شما خواسته شود برخی از آن‌ها، مانند داروی دیابت متفورمین (گلوکوفاژ)، را قبل از انجام آزمایش متوقف کنید.
• اگر مشکلات کلیوی دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. ماده‌ی حاجب می‌تواند باعث بدتر شدن عملکرد کلیه های شما شود.
• اگر وزنتان بیشتر از ۳۰۰ پوند (۱۳۵ کیلوگرم) است، بررسی کنید که آیا دستگاه سی تی ‌اسکن محدودیت وزنی دارد یا خیر. وزن زیاد ممکن است باعث آسیب به قطعات داخلی اسکنر شود.

از شما خواسته می‌شود که جواهرات خود را درآورده و در طول انجام آزمایش، لباس بیمارستانی بپوشید.

احساس شما در طول آزمایش چگونه خواهد بود؟

برخی افراد ممکن است از دراز کشیدن بر روی تخت سخت، احساس ناراحتی کنند.

ماده‌ی حاجب تزریق شده از طریق IV، ممکن است باعث ایجاد موارد زیر شود:

• احساس سوزش خفیف
• طعم فلزی در دهان
• احساس گرمای ناگهانی در بدن

این احساسات طبیعی هستند و معمولاً در عرض چند ثانیه از بین می‌روند.

سی تی اسکن قلب چگونه انجام می شود؟

سی تی اسکن قلب، در بخش رادیولوژی بیمارستان یا در کلینیکی که در انجام روش‌های تشخیصی تخصص دارد، انجام می‌شود.

مطلب پیشنهادی: رادیولوژی چیست؟ اهمیت، انواع و کاربردها

ممکن است قبل از اسکن، به شما داروی بتابلاکر داده شود. این دارو ضربان قلب شما را کاهش می‌دهد تا تصاویر واضح تری گرفته شود. دیسک‌های کوچک و چسبنده‌ای به نام الکترود بر روی سینه شما قرار می‌گیرند تا اسکن را ثبت کنند. تکنسین رادیولوژی یک خط وریدی (IV) را به درون رگ شما وارد می‌کند تا بتوانند ماده‌ی حاجب رادیواکتیو را به بازوی شما تزریق کنند. ممکن است پس از تزریق، احساس گرما یا گر گرفتگی کوتاه مدتی داشته باشید یا طعمی فلزی به صورت موقت در دهانتان احساس کنید.

مطلب پیشنهادی: سی تی اسکن قفسه سینه: کاربرد، آمادگی و نحوه انجام

قبل از شروع اسکن، شما بر روی تختی دراز می‌کشید، شاید در یک موقعیت خاص. تکنسین ممکن است از بالش‌ها یا بندهایی استفاده کند تا مطمئن شود که به اندازه کافی در موقعیت صحیح برای گرفتن تصویر با کیفیت، می‌مانید. همچنین ممکن است نیاز باشد در حین اسکن‌های کوتاه، که هر کدام فقط ۱۰ تا ۲۰ ثانیه طول می‌کشد، نفستان را حبس کنید.

برای شروع اسکن، تکنسین میز را از طریق یک کنترل از راه دور و از اتاقی جداگانه، به داخل دستگاه سی تی اسکن حرکت می دهد. دستگاه سی تی اسکن شبیه یک دونات غول‌پیکر از جنس پلاستیک و فلز است. احتمالاً چندین بار از داخل این دستگاه عبور خواهید کرد. با این که در اتاق تنها هستید، تکنسین از طریق یک اینترکام می‌تواند با شما صحبت کند.

پس از یک دور اسکن، ممکن است نیاز باشد چند دقیقه صبر کنید تا تکنسین‌ها تصاویر را بررسی کنند و اطمینان حاصل کنند که به اندازه کافی واضح هستند تا پزشک شما بتواند آن ها را بخواند. کل آزمایش نباید بیشتر از ۱۰ دقیقه طول بکشد.

بعد از سی تی اسکن قلب چه اتفاقی می افتد؟

پس از اتمام فرآیند، می‌توانید مرخص شده و به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهید. ماده‌ی حاجب رادیواکتیو به‌طور طبیعی از بدن شما خارج می‌شود و نوشیدن آب بیشتر به تسریع این فرآیند کمک می‌کند.

دریافت نتایج سی‌تی‌اسکن قلب زمان زیادی نمی‌برد. پزشک یا تکنسین نتایج را با شما بررسی خواهند کرد.

بسته به این که تصاویر چه چیزی را نشان می‌دهند، پزشک شما را در مورد هرگونه تغییرات احتمالی در سبک زندگی، درمان‌ها یا اقداماتی که نیاز به انجام آن ها باشد، راهنمایی خواهد کرد. آزمایش‌های متداول شامل تست استرس و کاتتریزاسیون کرونری است.

چه کسانی نباید سی تی اسکن انجام دهند؟

برخلاف MRI، سی تی اسکن شما را در معرض تابش اشعه قرار می‌دهد، بنابراین برای زنان باردار مناسب نیست.

مطلب پیشنهادی: ام آر آی (MRI) چیست؟ کاربردها، خطرات و نحوه آمادگی

سی تی آنژیوگرافی ممکن است برای بیمارانی که مشکلات پیشرفته کلیوی دارند مناسب نباشد، زیرا ماده‌ی حاجب می‌تواند عملکرد کلیه را بدتر کند. همچنین برای افرادی که به ماده‌ی حاجب حساسیت دارند یا افرادی که آسم شدید دارند مناسب نیست، زیرا این ماده می‌تواند باعث تنگی راه‌های هوایی شود.

مطلب پیشنهادی: تفاوت سی تی اسکن و ام آر آی چیست؟

نتایج طبیعی سی تی اسکن قلب

اگر قلب و شریان های مورد بررسی، ظاهری طبیعی داشته باشند، نتایج، طبیعی در نظر گرفته می شوند.

“نمره‌ی کلسیم” شما بر اساس مقدار کلسیم یافت شده در شریان‌های قلبتان محاسبه می‌شود.

• اگر نمره‌ی کلسیم شما صفر باشد، نتیجه آزمایش طبیعی (منفی) است. این به معنای آن است که احتمال داشتن حمله قلبی در چند سال آینده بسیار پایین است.
• اگر نمره‌ی کلسیم شما بسیار پایین باشد، احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب کم است.

نتایج غیر طبیعی چه معنی دارند؟

نتایج غیر طبیعی ممکن است به دلایل زیر باشد:

• آنوریسم (تورم غیرعادی دیواره عروق خونی)
• بیماری های قلبی مادرزادی (مشکلات قلبی که از بدو تولد وجود دارند)
• بیماری های عروق کرونر قلب (بیماری‌های مربوط به شریان‌هایی که خون را به قلب می‌رسانند)
• مشکلات دریچه های قلبی (اختلالات یا ناهنجاری‌ها در دریچه‌های قلب)
• التهاب پوشش اطراف قلب (پریکاردیت)
• تنگی یک یا چند شریان کرونری (تنگی شریان‌ کرونری)
• تومورها یا توده‌های دیگر در قلب یا نواحی اطراف آن

اگر نمره کلسیم شما بالا باشد:

• این به معنای تجمع کلسیم در دیواره‌های شریان های کرونری شماست. این معمولاً نشانه‌ای از آترواسکلروز (سخت و سفت شدن شریان‌ها) است.
• هر چه نمره شما بالاتر باشد، این مشکل ممکن است شدیدتر باشد.
• با پزشک خود در مورد تغییرات در سبک زندگی یا دیگر تغییراتی که می توانید برای کاهش خطر بیماری قلبی انجام دهید، صحبت کنید.