آیا ماموگرافی عوارض دارد؟

• ماموگرافی از پرتوهای اشعه ایکس برای ایجاد تصاویری از داخل بافت پستان استفاده می ‌کند.
• این تصاویر به تشخیص سرطان پستان و سایر مشکلات کمک می‌ کنند.
• پزشک شما ممکن است زمانی ماموگرافی را توصیه کند که مزایای آن بیشتر از خطرات آن برای سلامتی شما باشد.

اصول پایه

ماموگرافی برای غربالگری سرطان پستان، می ‌تواند سرطان را در مراحل اولیه و پیش از بروز هرگونه علامت یا نشانه ‌ای شناسایی کند. ماموگرافی از پرتوهای اشعه ایکس (نوعی تابش یونیزه ‌کننده) برای ایجاد تصاویر از داخل بافت پستان استفاده می‌ کند. ارائه‌ دهندگان خدمات بهداشتی از ماموگرافی برای بررسی سرطان پستان و سایر مشکلات در پستان‌ های زنان و مردان استفاده می‌ کنند.

تشخیص و درمان زود هنگام سرطان می‌ تواند شانس بهبودی کامل را به میزان زیادی افزایش دهد و ممکن است درمان‌ ها کوتاه ‌تر و کم ‌تهاجمی ‌تر باشد. برخی از خطرات ماموگرافی شامل نتایج نادرست و قرار گرفتن در معرض دوز کمی از تابش یونیزه‌ کننده در طول انجام آزمایش است. همه ما روزانه در محیط طبیعی در معرض تابش یونیزه‌ کننده قرار داریم، اما قرار گرفتن زیاد می‌ تواند احتمال ابتلا به سرطان در آینده را افزایش دهد.

پزشک شما ممکن است برای غربالگری سرطان پستان یا بررسی سایر علائم پستان، ماموگرافی را توصیه کند. علائمی مانند وجود توده، درد، تغییرات در بافت پوست پستان یا ترشحات نوک پستان می‌توانند دلایل نگرانی باشند.

کارگروه خدمات پیشگیرانه ایالات متحده (USPSTF) انجام ماموگرافی را با شرایط زیر توصیه می ‌کند:

• هر دو سال یک بار برای زنانی که ۵۰ تا ۷۴ سال سن دارند و در خطر متوسط ابتلا به سرطان پستان هستند.
• زنانی که ۴۰ تا ۴۹ سال دارند، باید با پزشک خود درباره زمان و دفعات انجام آن بر اساس ریسک شخصی و سوابق سلامت مشورت کنند.

با پزشک خود همکاری کنید تا بهترین روش و برنامه غربالگری برای شما تعیین شود. پزشک ممکن است زمانی ماموگرافی را توصیه کند که مزایای آن بیشتر از خطرات آن برای سلامت شما باشد.

چه زمانی باید ماموگرافی انجام دهید؟

ماموگرافی نمی ‌تواند از بروز سرطان پستان جلوگیری کند، اما با شناسایی این بیماری در مراحل اولیه، میر‌تواند جان افراد را نجات دهد.

بهر‌طور کلی، توصیه میر‌شود افرادی که هنگام تولد جنسیت آنر‌ها زن تعیین شده و در خطر متوسط ابتلا به سرطان پستان قرار دارند، از سن ۴۰ سالگی غربالگری سالانه ماموگرافی را آغاز کنند.

در سال ۲۰۲۳، کارگروه خدمات پیشگیرانه ایالات متحده (USPSTF) پیش‌ نویس بروزرسانی توصیه‌ های خود برای ماموگرافی را منتشر کرد و پیشنهاد داد افرادی که هنگام تولد جنسیت شان زن تعیین شده و در خطر متوسط ابتلا به سرطان پستان هستند، از سن ۴۰ سالگی ماموگرافی را آغاز کرده و هر دو سال یک بار آن را تکرار کنند.

جدال درباره زمان شروع غربالگری ماموگرافی از نوامبر ۲۰۰۹ آغاز شد، زمانی که کارگروه خدمات پیشگیرانه ایالات متحده (USPSTF) توصیه کرد که غربالگری روتین ماموگرافی برای زنانی با ریسک متوسط ابتلا به سرطان پستان باید از سن ۵۰ سالگی به جای ۴۰ سالگی آغاز شود. این تغییرات پیشنهادی بسیار جنجالی بود و به‌ طور جهانی پذیرفته نشد.

از آن زمان، انجمن پزشکی آمریکا، کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان، کالج آمریکایی رادیولوژی، انجمن سرطان آمریکا، موسسه ملی سرطان و شبکه ملی جامع سرطان، همگی دستورالعمل‌ هایی منتشر کردند که طبق آن همه زنان باید از سن ۴۰ سالگی برای غربالگری ماموگرافی واجد شرایط باشند.

تشخیص زود هنگام سرطان پستان با استفاده از ماموگرافی همچنین باعث شده است که تعداد بیشتری از زنانی که تحت درمان سرطان پستان قرار می ‌گیرند، بتوانند پستان های خود را حفظ کنند. وقتی سرطان در مراحل اولیه و موضعی تشخیص داده شود، می ‌توان آن را بدون نیاز به برداشتن پستان (ماستکتومی) از بین برد.

اصلی ‌ترین ریسک ماموگرافی این است که کامل و بدون خطا نیست. بافت طبیعی پستان ممکن است سرطان را پنهان کند و با ماموگرافی دیده نشود؛ به این حالت نتیجه منفی کاذب گفته می ‌شود. همچنین ماموگرافی ممکن است یک ناهنجاری را که شبیه سرطان به نظر می ‌رسد، نشان دهد اما در واقع آن ناهنجاری، طبیعی باشد؛ این هشدار غلط یا نتیجه مثبت کاذب نامیده می ‌شود.

نتیجه مثبت کاذب علاوه بر ایجاد نگرانی بابت احتمال تشخیص سرطان پستان، به آزمایش ‌ها و پیگیری ‌های بیشتر منجر می ‌شود که می ‌تواند استرس ‌زا باشد. برای جبران این محدودیت ‌ها، اغلب تنها ماموگرافی کافی نیست. زنان باید معاینات خود آزمایی پستان، معاینات منظم توسط یک متخصص با تجربه، و در برخی موارد تصویربرداری ‌های تکمیلی مانند MRI یا سونوگرافی پستان را نیز انجام دهند.

برخی زنان درباره خطرات قرار گرفتن در معرض تابش اشعه به دلیل ماموگرافی نگران هستند. ماموگرافی‌ های مدرن تنها مقدار بسیار کمی اشعه دارند — حتی کمتر از یک اشعه ایکس معمولی قفسه سینه.

عوارض ماموگرافی

عوارض احتمالی ماموگرافی عبارتند از:

• قرار گرفتن در معرض مقدار کمی پرتو ایکس (خطر بسیار پایین اما وجود دارد).
• احساس درد یا ناراحتی در حین فشرده شدن سینه.
• کبودی یا حساسیت موقتی در بافت پستان.
• نتایج مثبت یا منفی کاذب (که ممکن است موجب اضطراب یا نیاز به آزمایش‌های تکمیلی شود).
• نیاز به بیوپسی یا آزمایش‌های تهاجمی غیرضروری در موارد مشکوک.
• دشواری در تشخیص در زنان با بافت سینه متراکم.
• اضطراب و نگرانی روانی ناشی از فرایند یا نتایج غربالگری.

قرار گرفتن در معرض مقدار کمی پرتو ایکس

در ماموگرافی از پرتوهای ایکس با دوز بسیار پایین استفاده می شود. هرچند مقدار این پرتو بسیار کمتر از میزان خطرناک است، اما همچنان می تواند در طول زمان اثرات تجمعی داشته باشد. احتمال آسیب ناشی از این پرتو بسیار کم است و به همین دلیل پزشکان مزایای انجام ماموگرافی را بیشتر از خطر آن می دانند. با این حال، زنان باردار باید پیش از انجام این تصویربرداری پزشک خود را مطلع کنند تا از آسیب احتمالی به جنین جلوگیری شود.

احساس درد یا ناراحتی در حین فشرده شدن سینه

در طول ماموگرافی، برای گرفتن تصاویر دقیق تر لازم است سینه بین دو صفحه دستگاه فشرده شود. این فشرده سازی ممکن است باعث احساس فشار، ناراحتی یا حتی درد در برخی افراد شود. میزان این درد به حساسیت فرد، اندازه سینه و زمان چرخه قاعدگی بستگی دارد. خوشبختانه این احساس ناخوشایند موقتی است و بلافاصله پس از پایان تصویربرداری از بین می رود.

کبودی یا حساسیت موقتی در بافت پستان

در برخی زنان، به ویژه آن هایی که بافت پستان حساس دارند، فشرده سازی می تواند باعث کبودی یا حساسیت موقتی در بافت سینه شود. این حالت معمولا ظرف چند روز برطرف می شود و نیاز به درمان خاصی ندارد. استفاده از کمپرس سرد یا پوشیدن لباس های راحت می تواند به کاهش این ناراحتی کمک کند. این عارضه موقتی است و اثری پایدار بر سلامت فرد نمی گذارد.

نتایج مثبت یا منفی کاذب

یکی از چالش های ماموگرافی احتمال ایجاد نتایج مثبت یا منفی کاذب است. نتیجه مثبت کاذب یعنی نشان دادن وجود توده یا مشکل در حالی که چنین چیزی وجود ندارد، و نتیجه منفی کاذب یعنی نادیده گرفتن یک مشکل واقعی. این موارد می توانند باعث نگرانی یا در برخی موارد ایجاد تاخیر در تشخیص شوند. هرچند این اتفاق نسبتا نادر است، اما گاهی نیاز به انجام آزمایش های تکمیلی مانند سونوگرافی یا MRI به وجود می آید.

نیاز به بیوپسی یا آزمایش های تهاجمی غیرضروری

گاهی اوقات ماموگرافی نتایج مشکوکی را نشان می دهد که پزشک را مجبور می کند برای اطمینان، آزمایش های تهاجمی مانند بیوپسی انجام دهد. در حالی که ممکن است بعد از انجام این آزمایش ها مشخص شود هیچ مشکلی وجود ندارد. این موضوع می تواند فرد را در معرض درد و استرس اضافی قرار دهد. به همین دلیل پزشکان همیشه سعی می کنند فقط در موارد ضروری چنین آزمایش هایی را تجویز کنند.

دشواری در تشخیص در زنان با بافت سینه متراکم

در زنان جوان تر یا آن هایی که بافت سینه متراکم دارند، تشخیص در ماموگرافی دشوارتر است. بافت متراکم می تواند باعث شود برخی تغییرات یا توده های کوچک در تصاویر به وضوح دیده نشوند. این مسئله احتمال خطا در تشخیص را افزایش می دهد. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است آزمایش های تکمیلی مانند سونوگرافی یا MRI را توصیه کند تا دقت بررسی بیشتر شود.

اضطراب و نگرانی روانی ناشی از فرایند یا نتایج غربالگری

بسیاری از زنان پیش از انجام ماموگرافی یا در انتظار نتایج آن دچار اضطراب و نگرانی می شوند. حتی نتایج مثبت کاذب می تواند استرس زیادی ایجاد کند، چرا که فرد تصور می کند ممکن است به بیماری جدی مبتلا باشد. این فشار روانی یکی از عوارض شایع و کمتر قابل توجه ماموگرافی است. آگاهی، مشاوره پزشکی و دریافت اطلاعات دقیق می تواند به کاهش این اضطراب کمک کند.

نحوه انجام ماموگرافی

قبل از انجام ماموگرافی

• اگر باردار هستید یا احتمال بارداری می‌دهید، حتماً به پزشک یا رادیولوژیست خود (پزشک متخصصی که به ‌طور ویژه در روش ‌های پرتوی آموزش دیده است) موضوع را اطلاع دهید.
• در روز انجام آزمایش، از استفاده از دئودورانت، پودر تالک یا لوسیون زیر بغل یا ناحیه پستان خودداری کنید.
• رادیولوژیست به شما می‌ گوید که چه لباس ‌ها یا وسایلی مانند جواهرات یا عینک را باید درآورید تا تصاویر واضحی به دست آید.

در طول انجام ماموگرافی

• پستان های شما روی یک صفحه ویژه قرار می ‌گیرد و با یک صفحه شفاف پلاستیکی فشرده می ‌شود. ممکن است کمی احساس ناراحتی کنید.
• از شما خواسته می ‌شود که در بین تصاویر موقعیت خود را تغییر دهید. نماهای معمول، شامل نمای بالا به پایین و نمای جانبی زاویه‌ دار هستند. این مراحل برای پستان دیگر نیز تکرار می ‌شود.
• باید کاملاً بی ‌حرکت بمانید و ممکن است از شما خواسته شود چند ثانیه نفس خود را حبس کنید تا احتمال ایجاد تصویر تار کاهش یابد.
• اطلاعات جمع ‌آوری شده پردازش می ‌شوند تا ساختارهای داخل پستان و هرگونه نا هنجاری نشان داده شود.

مزایای ماموگرافی

• به ‌طور خاص برای بررسی بیماری ‌های پستان طراحی شده و می ‌تواند سرطان‌ ها را تا سه سال قبل از این که قابل شناسایی شوند، شناسایی کند. تشخیص زود هنگام به موفقیت درمان کمک می ‌کند.
• می ‌تواند تغییرات بافت پستان را در طول زمان ردیابی کند.
• در صورت وجود سرطان، به هدایت درمان کمک می ‌کند.

خطرات ماموگرافی

نتایج ماموگرافی گاهی می ‌تواند نادرست باشد:

• نتیجه مثبت کاذب: وقتی آزمایش نشان می ‌دهد ممکن است سرطان داشته باشید در حالی که واقعاً ندارید، می‌ تواند منجر به هزینه‌ های اضافی، آزمایش ‌های بیشتر و استرس شود.
• نتیجه منفی کاذب: وقتی آزمایش می ‌گوید هیچ سرطانی ندارید در حالی که واقعاً وجود دارد، ممکن است تشخیص و درمان شما را به تأخیر بیندازد.

اگر پزشک مشکوک باشد که نتایج ممکن است نادرست باشند، ممکن است آزمایش را تکرار کند یا نوع دیگری از آزمایش مانند سونوگرافی را تجویز نماید. این مسئله به ‌ویژه در افرادی که پستان ‌های متراکم دارند رایج است.

موارد مهمی که باید درباره ماموگرافی بدانید

• می ‌تواند جان شما را نجات دهد: تشخیص زود هنگام سرطان پستان، خطر مرگ ناشی از این بیماری را ۲۵ تا ۳۰ درصد یا بیشتر کاهش می ‌دهد. زنان باید از سن ۴۰ سالگی سالانه ماموگرافی انجام دهند، یا اگر در معرض ریسک بالاتر هستند، زودتر انجام دهند.
• نگران نباشید: ماموگرافی یک روش سریع است (حدود ۲۰ دقیقه) و در بیشتر زنان ناراحتی کمی ایجاد می ‌کند. این روش ایمن است و میزان تابش اشعه بسیار کم است. برای کاهش اضطراب انتظار برای نتایج، به مرکزی مراجعه کنید که نتایج را قبل از ترک مرکز ارائه دهد.
• بهترین کیفیت را دریافت کنید: اگر پستان ‌های متراکم دارید یا زیر ۵۰ سال هستید، سعی کنید ماموگرافی دیجیتال انجام دهید. ماموگرافی دیجیتال روی کامپیوتر ذخیره می ‌شود و پزشکان می ‌توانند بخش ‌های خاصی را بزرگ ‌نمایی کنند تا با دقت بیشتری بررسی شوند.