سونوگرافی لگن چیست؟ دلایل، آمادگی و نحوه انجام
مقدمه: سونوگرافی لگن تصاویری از اندام های داخل لگن شما ایجاد می کند – ناحیه بین شکم و پاها. این آزمایش می تواند به پزشک کمک کند تا مشکلاتی مانند تومورها یا کیست ها را تشخیص دهد. سونوگرافی لگن به صورت خارجی (خارج از بدن) یا داخلی (داخل بدن) انجام می شود.
سونوگرافی یک آزمایش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام های داخل بدن شما استفاده می کند. به تصاویر سونوگرافی می گویند. سونوگرافی یک روش ایمن و نسبتاً سریع است که در اکثر مراکز تصویربرداری و برخی مطب پزشکان در دسترس است.
سونوگرافی لگن به اندام های ناحیه لگن شما بین شکم (شکم) و پاها نگاه می کند. همچنین ممکن است به پایین شکم شما نگاه کند. اندام های لگن عبارتند از:
- مثانه، که ادرار را نگه می دارد.
- لوله های فالوپ که تخمک ها را بین تخمدان ها و رحم حمل می کنند.
- تخمدان ها، اندام هایی که تخمک را می سازند و ذخیره می کنند.
- پروستات، غده ای که به تولید مثل در مردان کمک می کند.
- رکتوم، قسمت تحتانی روده شما.
- رحم.
- واژن، کانالی که به رحم می رسد.
در ادامه به بررسی کامل سونوگرافی لگن خواهیم پرداخت.
سونوگرافی لگن چیست؟
سونوگرافی لگن، یک آزمایش تشخیصی غیرتهاجمی است که تصاویری را تولید می کند که برای ارزیابی اندام ها و ساختارهای داخلی لگن زنان استفاده می شود. سونوگرافی لگن، امکان دیدن سریع اندام ها و ساختارهای لگن زنان از جمله رحم، گردن رحم، واژن، لوله های رحمی و تخمدان ها را فراهم می کند.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی از یک مبدل (سنسور) استفاده می کند که امواج فراصوتی را با فرکانس بسیار بالایی که قابل شنیدن نیستند، ارسال می کند. مبدل سونوگرافی روی پوست قرار می گیرد و امواج فراصوتی از طریق بدن به اندام ها و ساختارهای داخلی حرکت می کنند. امواج صوتی مانند یک پژواک از اندام‌ها خارج شده و به مبدل بازمی‌گردند. مبدل، امواج منعکس شده را پردازش می کند و سپس توسط یک کامپیوتر به تصویری از اندام ها یا بافت های مورد بررسی، تبدیل می شوند.
امواج صوتی با سرعت‌های مختلفی در انواع بافت ها حرکت می‌کنند – سریع‌ترین حرکت امواج از طریق بافت استخوان و کندترین حرکت از طریق هوا انجام می شود. سرعت بازگشت امواج صوتی به مبدل و همچنین میزان بازگشت امواج صوتی از انواع مختلف بافت، تفسیر می شوند.
ژل سونوگرافی، بر روی مبدل و پوست قرار می گیرد تا امکان حرکت نرم تر مبدل روی پوست را فراهم کند و هوای بین پوست و مبدل را برای هدایت بهتر صوت از بین ببرد.
نوع دیگری از سونوگرافی، سونوگرافی داپلر است که گاهی اوقات به عنوان مطالعه‌ی دوپلکس نیز شناخته می شود و برای نشان دادن سرعت و جهت جریان خون در برخی از اندام های خاص لگن استفاده می شود. برخلاف یک سونوگرافی استاندارد، برخی از امواج صوتی در طول معاینه‌ی داپلر قابل شنیدن هستند.
مطلب پیشنهادی: میزان اشعه دریافتی از آزمایش های تصویربرداری پزشکی
سونوگرافی لگن چگونه انجام می شود؟
سونوگرافی لگن ممکن است با استفاده از یکی از دو روش زیر انجام شود:
- سونوگرافی شکمی (از طریق شکم). یک مبدل با استفاده از ژل هدایت کننده، بر روی شکم قرار می گیرد.
سونوگرافی واژینال (از طریق واژن). یک مبدل بلند و نازک با ژل هدایت کننده و یک غلاف پلاستیکی یا لاتکس پوشانده شده و داخل واژن قرار می گیرد.
نوع روش سونوگرافی انجام شده، به دلیل انجام آن بستگی دارد. ممکن است فقط یک روش استفاده شود یا ممکن است هر دو روش نیاز باشد تا اطلاعات مورد نیاز برای تشخیص یا درمان فراهم شود.
مطلب پیشنهادی: انواع تصویربرداری پزشکی زنان
سایر روش های مرتبط که ممکن است برای ارزیابی مشکلات لگن استفاده شوند عبارتند از هیستروسکوپی، کولپوسکوپی و لاپاروسکوپی.
اندام های لگن زنانه چیستند؟
اندام ها و ساختارهای لگن زنان عبارتند از:
- آندومتر: لایه‌ی داخلی رحم
- رحم: رحم عضوی خالی و گلابی شکل است که در پایین شکم زن، بین مثانه و رکتوم قرار دارد. هر ماه در طول دوره‌ی قاعدگی، لایه‌ی داخلی خود را از دست می دهد، مگر اینکه یک تخمک بارور شده و بارداری به دنبال آن باشد.
- تخمدان ها: دو عضو تولیدمثل کننده‌ی زنانه که در لگن قرار گرفته اند و در آن جا سلول‌های تخمک تشکیل شده و ذخیره می‌شوند و همچنین هورمون‌های جنسی زنانه، استروژن و پروژسترون تولید می‌شوند، تخمدان ها می باشند.
- گردن رحم: قسمت باریک و تحتانی رحم که بین مثانه و رکتوم قرار دارد و کانالی را تشکیل می دهد که به واژن و خارج از بدن منتهی می شود.
- واژن (همچنین به عنوان کانال زایمان شناخته می شود): مسیری است که مایعات در طی دوره های قاعدگی از طریق آن از بدن خارج می شود. واژن، گردن رحم را به لبه های بیرونی دستگاه تناسلی زنانه متصل می کند.
- مادگی: بخش خارجی اعضای تناسلی زنان
مطلب پیشنهادی: پرتو درمانی چیست؟
دلایل انجام سونوگرافی لگن چیست؟
سونوگرافی لگن ممکن است برای اندازه گیری و ارزیابی اندام های لگن زنان استفاده شود. ارزیابی با استفاده از سونوگرافی لگن ممکن است شامل موارد زیر باشد، اما محدود به آن ها نیست:
- اندازه، شکل و موقعیت رحم و تخمدان ها
- ضخامت، اکوژنیسیتی (تاریکی یا روشن بودن تصویر مربوط به تراکم بافت)، و وجود مایعات یا توده‌ها در آندومتر(لایه ی داخلی رحم)، میومتریوم (بافت عضلانی رحم)، لوله‌های رحمی، یا نزدیک مثانه
- طول و ضخامت گردن رحم
- تغییرات در شکل مثانه
- جریان خون از طریق اندام های لگن
سونوگرافی لگن می تواند اطلاعات زیادی در مورد اندازه، موقعیت و ساختار توده های لگنی ارائه دهد، اما نمی تواند تشخیص قطعی سرطان یا بیماری خاص را فراهم کند. سونوگرافی لگن ممکن است برای تشخیص و کمک به درمان شرایط زیر استفاده شود:
- ناهنجاری های ساختار آناتومیکی رحم، از جمله وضعیت آندومتریال (پوشش داخلی رحم)
- تومورهای فیبروئید (تومورهای خوش خیم)، توده ها، کیست ها و انواع دیگر تومورهای داخل لگن
- وجود و موقعیت یک دستگاه پیشگیری از بارداری داخل رحمی (IUD)
- بیماری التهابی لگن (PID) و سایر انواع التهابات یا عفونت
- خونریزی پس از یائسگی
- نظارت بر اندازه‌ی فولیکول تخمدان برای ارزیابی ناباروری
- جمع آوری مایع و تخمک از تخمدان ها برای لقاح آزمایشگاهی
- بارداری خارج از رحم (بارداری خارج از رحم، معمولا در لوله‌ی رحم رخ می دهد)
- نظارت بر رشد جنین در دوران بارداری
- ارزیابی شرایط خاص جنین
سونوگرافی ممکن است برای کمک به سایر روش ها مانند بیوپسی آندومتریال نیز استفاده شود. سونوگرافی داخل واژینال ممکن است با سونوهیستروگرافی همراه شود، یک روش که در آن رحم با مایع پر می شود تا برای تصویربرداری بهتر، آن را متورم کند.
ممکن است دلایل دیگری وجود داشته باشد که پزشک شما سونوگرافی لگن را توصیه کند.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی عمومی چیست؟
خطرات سونوگرافی لگن چیست؟
در طول سونوگرافی شکمی، از هیچ گونه اشعه ای استفاده نمی شود و به طور کلی هیچ ناراحتی از قرار دادن مبدل سونوگرافی برروی پوست احساس نمی شود. ممکن است در هنگام قرار دادن مبدل در واژن کمی ناراحتی ایجاد شود. برای انجام سونوگرافی داخل واژینال نیاز به پوشاندن مبدل سونوگرافی در یک غلاف پلاستیکی یا لاتکس است که ممکن است در بیمارانی که به لاتکس حساسیت دارند واکنش ایجاد کند.
در طول سونوگرافی از طریق شکم، ممکن است از پر بودن مثانه یا دراز کشیدن روی میز معاینه احساس ناراحتی کنید.
اگر نیاز به انجام سریع یک سونوگرافی شکمی باشد، ممکن است از یک کاتتر ادراری برای پر کردن مثانه استفاده شود.
ممکن است خطراتی بسته به وضعیت پزشکی خاص شما وجود داشته باشد. حتماً قبل از انجام فرآیند، هرگونه نگرانی خود را با پزشک در میان بگذارید.
عوامل یا شرایط خاصی ممکن است با نتایج آزمایش تداخل داشته باشند. این عوامل شامل موارد زیر است، اما محدود به آن ها نیست:
- اضافه وزن شدید
- باریم در روده ها حاصل از یک فرآیند اخیر باریم
- گاز روده
- پر نشدن کافی مثانه (در سونوگرافی از طریق شکم). مثانه‌ی پر به جابه جایی رحم به سمت بالا و دور کردن روده ها برای تصویربرداری بهتر کمک می کند.
مطلب پیشنهادی: رادیولوژی تشخیصی، مداخله ای و درمانی
چگونه برای سونوگرافی لگن آماده شویم؟
خوردن/ نوشیدن: یک ساعت قبل از وقت سونوگرافی خود، حداقل 24 اونس مایع شفاف بنوشید. مثانه خود را تا پس از انجام سونوگرافی خالی نکنید.
به طور کلی، برای اکثر افراد، نیازی به ناشتا بودن یا بیهوشی برای انجام سونوگرافی نمی باشد، مگر این که سونوگرافی بخشی از یک فرآیند درمانی دیگر باشد که نیاز به بیهوشی دارد.
برای یک سونوگرافی داخل واژینال، شما باید قبل از انجام آن، مثانه خود را تخلیه کنید.
پزشک شما روند انجام سونوگرافی را به شما توضیح می دهد و به شما این فرصت را می دهد تا هرگونه سوالی را که ممکن است در مورد این فرآیند داشته باشید بپرسید.
بر اساس وضعیت پزشکی شما، پزشک ممکن است آماده سازی خاص دیگری را درخواست کند.
مطلب پیشنهادی: رادیولوژی چیست؟
در طول یک سونوگرافی لگن چه اتفاقی می افتد؟
انجام سونوگرافی لگن ممکن است در مطب پزشک شما، به صورت سرپایی یا به عنوان بخشی از بستری شما در بیمارستان انجام شود. روش ها ممکن است بسته به شرایط شما و رویه های بیمارستان شما متفاوت باشند.
به طور کلی، سونوگرافی لگن این فرآیند را دنبال می کند:
سونوگرافی لگن از طریق شکم چگونه انجام می شود؟
- از شما خواسته می شود هرگونه لباس، جواهرات یا سایر اشیایی را که ممکن است در اسکن تداخل ایجاد کنند را بردارید.
- اگر از شما خواسته شود که لباس خود را در بیاورید، لباسی به شما داده می شود تا بپوشید.
- روی میز معاینه به پشت دراز خواهید کشید.
- یک ماده‌ی ژل مانند روی شکم شما مالیده می شود.
- مبدل بر روی پوست فشار داده می شود و در ناحیه‌ی مورد بررسی حرکت می کند.
- اگر جریان خون در حال ارزیابی باشد، ممکن است هنگام استفاده از مبدل داپلر، صدایی را بشنوید.
- تصاویر ساختارها بر روی صفحه‌ی کامپیوتر نمایش داده خواهند شد. این تصاویر برای پرونده پزشکی بر روی انواع رسانه های مختلف ذخیره می شوند.
- پس از اتمام سونوگرافی، ژل پاک و زدوده می شود.
- شما می توانید پس از اتمام فرآیند، مثانه خود را خالی کنید.
مطلب پیشنهادی: اهمیت رادیولوژی در پزشکی و سلامت چیست؟
سونوگرافی لگن از طریق واژن چگونه انجام می شود؟
- از شما خواسته می شود هرگونه لباس، جواهرات یا سایر اشیایی را که ممکن است در اسکن تداخل ایجاد کنند را بردارید.
- اگر از شما خواسته شود لباس را دربیاورید، لباسی به شما داده می شود تا بپوشید.
- شما روی یک میز معاینه دراز خواهید کشید و پاهای خود را برای معاینه‌ی لگن تکیه می دهید.
- یک مبدل نازک و بلند با یک پوشش پلاستیکی یا لاتکس پوشانده شده و لغزنده می شود. سر مبدل وارد واژن شما می شود. این ممکن است کمی ناراحت کننده باشد.
- مبدل به آرامی چرخانده و زاویه داده می شود تا بر نواحی مورد مطالعه متمرکز شود. ممکن است هنگام حرکت مبدل فشار خفیفی را احساس کنید.
- اگر جریان خون در حال ارزیابی باشد، ممکن است هنگام استفاده از مبدل داپلر، صدایی را بشنوید.
- تصاویری از اندام ها و ساختارها روی صفحه‌ی یک کامپیوتر نمایش داده می شود. تصاویر ممکن است در رسانه های مختلف برای پرونده مراقبت های بهداشتی شما ذخیره شوند.
- پس از اتمام مراحل، مبدل خارج می شود.
بعد از سونوگرافی لگن چه اتفاقی می افتد؟
هیچ نوع مراقبت خاصی پس از سونوگرافی لگن مورد نیاز نیست. شما می توانید رژیم غذایی و فعالیت عادی خود را از سر بگیرید مگر اینکه پزشک به شما توصیه‌ی دیگری کند.
تاکنون هیچ اثر منفی بیولوژیکی تایید شده ای بر روی بیماران یا اپراتورهای دستگاه، ناشی از قرار گرفتن در معرض امواج در سطوح شدت مورد استفاده در یک سونوگرافی تشخیصی، گزارش نشده است.
پزشک ممکن است بسته به وضعیت خاص شما، دستورالعمل های اضافی یا جایگزین را پس از عمل تجویز کند.
