آیا ماموگرافی باعث سرطان می شود؟

مقدمه: آیا ماموگرافی باعث سرطان می شود؟ ماموگرافی به عنوان یکی از پایه ‌های اصلی مراقبت ‌های بهداشتی زنان شناخته می ‌شود، اما متأسفانه باورهای نادرست متعددی در مورد این روش مهم تصویربرداری پستان رایج است. در این مقاله، به بررسی برخی از این تصورات اشتباه پرداخته و حقایق علمی و کلیدی پیرامون ماموگرافی را روشن خواهیم کرد.

باور نادرست: ماموگرافی می ‌تواند باعث ابتلا به سرطان سینه شود یا آن را گسترش دهد

ماموگرافی، که روشی از تصویربرداری با اشعه ایکس برای بررسی بافت پستان است، همچنان به عنوان دقیق ‌ترین ابزار تشخیص زود هنگام سرطان پستان شناخته می ‌شود. در فرآیند ماموگرافی، با اعمال فشار و فشرده کردن بافت پستان، ضخامت آن کاهش یافته و به این ترتیب امکان ثبت تصاویر با وضوح و کیفیت بالاتر فراهم م ی‌شود. لازم به ذکر است که نه فشرده ‌سازی اعمال شده و نه میزان اشعه ایکس به‌ کار رفته در ماموگرافی ‌های غربالگری، سبب ایجاد یا گسترش سرطان نمی ‌شوند. بر اساس گزارش مؤسسه ملی سرطان آمریکا، فواید ناشی از تشخیص زود هنگام سرطان پستان از طریق ماموگرافی، به طور قابل توجهی بیشتر از خطرات احتمالی مربوط به آن است.

توصیه ‌ی استاندارد این است که زنان از سن ۴۰ سالگی به بعد، سالی یک ‌بار ماموگرافی غربالگری انجام دهند. با این حال، بهتر است با پزشک خود در مورد عوامل خطر احتمالی سرطان پستان مشورت کنید تا مشخص شود که آیا لازم است ماموگرافی را زودتر از ۴۰ سالگی آغاز کنید یا نه.

در کشور آمریکا، بنیاد ملی سرطان پستان (National Breast Cancer Foundation) از طریق مراکز همکار خود، ماموگرافی رایگان را در قالب برنامه ‌ی ملی ماموگرافی ارائه می ‌دهد.

آیا ماموگرافی باعث سرطان می شود؟

بر اساس دستورالعمل ‌ها

خیر؛ طبق پژوهش ‌های اخیر، ماموگرافی باعث سرطان نمی ‌شود. ماموگرافی یک روش ایمن و مؤثر برای غربالگری و تشخیص سرطان پستان است. در این روش از دُز پایین اشعه ایکس استفاده می ‌شود، میزان تابش بسیار کم بوده و در حدی نیست که باعث بروز سرطان شود.

در واقع، فواید شناسایی زودهنگام سرطان پستان از طریق ماموگرافی‌ های منظم، به‌ مراتب بیشتر از خطرات احتمالی ناشی از این میزانِ کمِ تابش است.

نکات کلیدی

• میزان تابش اشعه در ماموگرافی بسیار کم است و در حدی نیست که باعث ایجاد سرطان شود.
• مطالعات نشان داده ‌اند که ماموگرافی می ‌تواند میزان مرگ ‌و میر ناشی از سرطان پستان را بین ۲۲٪ تا ۴۰٪ در زنانی که غربالگری می‌ شوند، کاهش دهد.
• کالج رادیولوژی آمریکا توصیه می‌ کند زنانی که در معرض خطر متوسط ابتلا به سرطان پستان هستند، غربالگری سالانه با ماموگرافی را حداکثر از سن ۴۰ سالگی آغاز کنند.
• زنان باید تا زمانی که از سلامت عمومی مناسبی برخوردارند و آمادگی انجام ماموگرافی و پیگیری ‌های بعدی (مانند آزمایش ‌های بیشتر یا نمونه ‌برداری در صورت مشاهده مورد مشکوک) را دارند، غربالگری را ادامه دهند.
• ایمنی ماموگرافی بر پایه دهه ‌ها پژوهش و میلیون ‌ها مورد غربالگری استوار است. امروزه دستگاه‌ های دیجیتال مدرن ماموگرافی از دُزهای اشعه کمتری نسبت به سیستم ‌های قدیمی فیلم ‌محور استفاده می ‌کنند که این موضوع، خطرات نظری احتمالی را باز هم کاهش داده است.

توصیه ‌های غربالگری

• ماموگرافی سالانه برای زنان ۴۰ تا ۸۴ ساله توصیه می ‌شود، چرا که می‌ تواند میزان مرگ‌ و میر ناشی از سرطان پستان را تا ۴۰٪ کاهش دهد؛ این کاهش معادل نجات جان ۱۲ نفر از هر ۱۰۰۰ زن غربالگری ‌شده است.
• ماموگرافی دو سالانه برای زنان ۵۰ تا ۷۴ ساله می‌ تواند مرگ ‌و میر ناشی از سرطان پستان را تا ۲۳٪ کاهش دهد؛ این کاهش معادل نجات جان ۷ نفر از هر ۱۰۰۰ زن غربالگری ‌شده است.
• زنانی که دارای سابقه خانوادگی سرطان پستان یا سایر عوامل پرخطر هستند، ممکن است نیاز داشته باشند غربالگری را در سنین پایین ‌تری آغاز کنند؛ معمولاً ۱۰ سال زودتر از سنی که جوان ‌ترین فرد مبتلا در خانواده تشخیص داده شده است، اما نه پیش از ۳۰ سالگی.

بر اساس پژوهش ‌ها

ماموگرافی و خطر ابتلا به سرطان پستان

• شواهد موجود نشان می ‌دهد که خطر ابتلا به سرطان پستان ناشی از پرتو درمانی ماموگرافی، در مقایسه با مزایای بالقوه غربالگری، بسیار ناچیز است.
• مطالعه ‌ای که در سال ۲۰۲۲ منتشر شد نشان داد که دُز متوسط غده ‌ای در یک معاینه ماموگرافی حدود ۲.۵ تا ۳ میلی ‌گری (mGy) است. بر اساس این داده ‌ها، انجام غربالگری منظم در بازه سنی ۴۰ تا ۷۴ سالگی می ‌تواند منجر به بروز ۶۵ مورد سرطان و ۸ مورد مرگ در هر ۱۰۰,۰۰۰ زن شود.
• مطالعه ‌ای دیگر در سال ۱۹۹۶ نسبت سود به ریسک را برای زنانی که ماموگرافی سالانه را در سنین مختلف آغاز می ‌کنند محاسبه کرد و دریافت که سود ماموگرافی تقریباً ۱۰۰ برابر بیشتر از خطر ناشی از تابش برای زنانی است که غربالگری را از سن ۵۰ سالگی شروع کرده و تا ۷۵ سالگی ادامه می‌ دهند.
• مطالعه ای که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، برآورد کرد که خطر سرطان‌ زایی ناشی از ماموگرافی دو سالانه برای زنان ۵۰ تا ۷۴ ساله حدود ۱.۶ در هزار (‰) است؛ رقمی که در مقایسه با فواید احتمالی غربالگری بسیار ناچیز تلقی می ‌شود.
• با این حال، افرادی که دارای جهش ‌های ژنتیکی افزایش‌ دهنده خطر یا سابقه خانوادگی سرطان پستان هستند، باید تا حد امکان از تابش یونیزان اجتناب کنند و در عوض از روش ‌های تصویربرداری جایگزین مانند سونوگرافی یا MRI استفاده کنند.

خطر تابش و سن

• خطر ابتلا به سرطان پستان ناشی از تابش اشعه در زنان جوان ‌تر، به‌ ویژه در افراد زیر ۳۵ سال، بیشتر تلقی می‌ شود و بنابراین باید در تصمیم ‌گیری ‌های مرتبط با غربالگری در این گروه سنی با دقت بیشتری عمل شود.
• مطالعه ‌ای که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد نشان داد که زمانی که زنان به اواخر دهه سی و اوایل دهه چهل زندگی خود می‌ رسند، هیچ خطر قابل اندازه‌گیری ‌ای از دُزهای ماموگرافی وجود ندارد و حتی خطر پیش ‌بینی ‌شده هم به مراتب کمتر از کوچک ‌ترین فایده ‌ای است که از غربالگری حاصل می ‌شود.
• با این حال، شواهد نشان می ‌دهند که برای زنان ۴۰ سال به بالا، مزایای انجام غربالگری بسیار بیشتر از خطرات احتمالی آن است.

راهنمایی ‌های غربالگری

• کالج رادیولوژی آمریکا و انجمن تصویربرداری پستان توصیه می ‌کنند که ماموگرافی غربالگری سالانه از سن ۴۰ سالگی آغاز شود. این رویکرد بیشترین میزان کاهش مرگ ‌و میر، تشخیص زود هنگام بیماری، فراهم شدن گزینه ‌های جراحی مناسب ‌تر و اثر بخشی بالاتر درمان‌ های شیمی‌ درمانی را به همراه دارد.
• راهنمایی‌ های غربالگری در کشورهای مختلف متفاوت است، اما اغلب توصیه می‌ کنند که زنان بین ۴۰ تا ۷۴ ساله، به صورت سالانه، دو سالانه یا سه‌ سالانه تحت غربالگری قرار بگیرند.

حقایق ماموگرافی: رد 10 باور نادرست و رایج

1. باور نادرست: ماموگرافی‌ های منظم فقط مخصوص زنان مسن‌ است

حقیقت: بر اساس توصیه‌ های کالج رادیولوژی آمریکا (ACR)، حدود یک‌ ششم موارد سرطان پستان در زنان، بین ۴۰ تا ۴۹ سالگی تشخیص داده می ‌شود. به همین دلیل، این نهاد علمی پیشنهاد می‌ کند که زنان با ریسک متوسط ابتلا به سرطان پستان، غربالگری سالانه ماموگرافی را از سن ۴۰ سالگی آغاز کنند. همچنین، زنانی که در معرض خطر بالاتری قرار دارند، باید بر اساس نظر پزشک خود غربالگری را زودتر شروع کنند و ممکن است به تصویربرداری ‌های تکمیلی مانند MRI  پستان نیز نیاز داشته باشند. علاوه بر این، کالج رادیولوژی توصیه می ‌کند که تمامی زنان تا سن ۲۵ سالگی درباره میزان خطر ابتلا به سرطان پستان با پزشک خود مشورت کنند.

۲. باور نادرست: فقط در صورت داشتن سابقه خانوادگی سرطان پستان، نیاز به ماموگرافی سالانه وجود دارد

حقیقت: نداشتن بستگان نزدیک مبتلا به سرطان پستان به این معنی نیست که شما از ابتلا به این بیماری در امان هستید. طبق بررسی های انجمن سرطان آمریکا، اگر مادر، خواهر یا دختر شما سرطان پستان داشته باشد، خطر ابتلای شما تقریباً دو برابر می‌ شود. با این حال، اکثر زنانی که به سرطان پستان مبتلا می ‌شوند، سابقه خانوادگی این بیماری را ندارند.

۳. باور نادرست: ماموگرافی ‌های غربالگری دقیق نیستند

حقیقت: ماموگرافی غربالگری قادر به تشخیص تمامی موارد سرطان پستان در هر بار انجام نیست، اما تاکنون مؤثرترین روش غربالگری شناخته شده است. یکی از مهم ‌ترین مزایای این روش، امکان شناسایی سرطان در مراحل اولیه است که گاهی سال ‌ها قبل از این که تومور قابل مشاهده یا لمس باشد، انجام می ‌شود. تشخیص زود هنگام سرطان پستان می ‌تواند به درمان ‌های کمتر تهاجمی منجر شده و احتمال موفقیت درمان و بقاء بیمار را به طور قابل توجهی افزایش دهد.

۴. باور نادرست: ماموگرافی می ‌تواند باعث بروز سرطان پستان شود

حقیقت: ماموگرافی باعث بروز سرطان پستان نمی ‌شود. این روش با استفاده از اشعه ایکس تصاویری از بافت پستان تهیه می ‌کند که میزان تابش اشعه در آن بسیار پایین است. هر چند تماس مکرر با اشعه می ‌تواند به طور نظری خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد، اما مزایای انجام منظم ماموگرافی، به ویژه تشخیص زود هنگام سرطان، به مراتب بیشتر از خطر اندک ناشی از تابش اشعه است.

۵. باور نادرست: اگر معاینات خود آزمایی منظم پستان انجام شود، نیازی به ماموگرافی سالانه وجود ندارد

حقیقت: معاینات خود آزمایی پستان نباید جایگزین ماموگرافی سالانه شود. این معاینات به زنان کمک می ‌کند تا با شکل و احساس طبیعی پستان ‌های خود آشنا شوند، اما ممکن است قادر به شناسایی تومورهای کوچک و غیر قابل لمس نباشند. در مقابل، ماموگرافی توانایی تشخیص این نوع سرطان‌ های زودرس را دارد و به همین دلیل نقش مهمی در غربالگری و تشخیص به موقع سرطان پستان ایفا می ‌کند.

۶. باور نادرست: ماموگرافی ها قادر به شناسایی سرطان در زنانی با پستان‌ های متراکم، نیستند

حقیقت: بافت متراکم پستان تشخیص سرطان در ماموگرافی را دشوارتر می‌ کند، زیرا هر دو، یعنی بافت متراکم و تومورها، در تصاویر به رنگ سفید دیده می ‌شوند. با این وجود، ماموگرافی همچنان قادر است بیشتر سرطان ‌ها را در زنان دارای بافت متراکم پستان شناسایی کند. اگر پستان ‌های متراکم دارید، توصیه می‌ شود که همچنان سالانه تحت غربالگری قرار گیرید. توموسنتز دیجیتال پستان — که به آن ماموگرافی دیجیتال سه‌ بعدی نیز گفته می ‌شود — ممکن است در تشخیص سرطان ‌ها در زنان با پستان‌ های متراکم، نسبت به ماموگرافی دو بعدی، مؤثرتر باشد.

۷. باور نادرست: ماموگرافی دردناک است

حقیقت: ممکن است هنگام فشرده شدن پستان با صفحه مخصوص در ماموگرافی، کمی احساس ناراحتی داشته باشید، اما این فرآیند نباید باعث درد شدید شود. فشرده‌ سازی به ثابت نگه داشتن پستان و پهن کردن بافت آن کمک می ‌کند تا تکنسین بتواند تصاویر واضح و دقیقی تهیه کند. در صورت احساس درد، حتماً موضوع را به تکنسین اطلاع دهید. برای کاهش ناراحتی، توصیه می ‌شود ماموگرافی را در زمان ‌هایی انجام دهید که در دوره قاعدگی نیستید، زیرا در این بازه زمانی حساسیت پستان ‌ها کمتر است.

۸. باور نادرست: وجود نتیجه غیر طبیعی در ماموگرافی یعنی شما سرطان پستان دارید

حقیقت: لزوماً این گونه نیست. بسیاری از ماموگرافی ‌ها تغییرات خوش ‌خیم یا غیر سرطانی در پستان را نشان می‌ دهند. اگر نتیجه ماموگرافی غیر طبیعی باشد، نیاز به انجام تصویربرداری ‌های بیشتر مانند ماموگرافی تشخیصی، سونوگرافی پستان یا MRI خواهید داشت. پزشک ممکن است نمونه ‌برداری (بیوپسی) را نیز توصیه کند که تنها راه قطعی برای تعیین سرطانی بودن یا نبودن تغییرات است.

۹. باور نادرست: ماموگرافی می ‌تواند از ابتلا به سرطان پستان جلوگیری کند

حقیقت: ماموگرافی نمی‌ تواند از ایجاد سرطان پستان جلوگیری کند. ارزش آن در این است که سرطان را زمانی که محدود است و هنوز به خارج از پستان گسترش نیافته، شناسایی کند، و درمان آن را آسان ‌تر و مؤثرتر سازد.

۱۰. باور نادرست: اگر نتیجه ماموگرافی طبیعی بود، دیگر نیازی به انجام غربالگری نیست

حقیقت: نتیجه طبیعی ماموگرافی خبر مثبتی است، اما به معنای پایان ماموگرافی ‌های سالانه نیست. ماموگرافی نمایی از وضعیت پستان ‌ها در زمان انجام آزمایش ارائه می ‌دهد و این وضعیت می ‌تواند در طول زمان تغییر کند. انجام منظم ماموگرافی سالانه، احتمال شناسایی تغییرات بالقوه سرطانی را افزایش م ی‌دهد و به تشخیص زود هنگام کمک می‌ کند.