سونوگرافی تیروئید: آمادگی ها، خطرات، مزایا و تفسیر نتایج
سونوگرافی تیروئید یک روش تصویربرداری ایمن، غیرتهاجمی و بدون درد برای بررسی ندول، التهاب و بیماری های غده تیروئید است.
این روش تصویربرداری، با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا انجام می شود و به پزشک امکان می دهد ساختار تیروئید را به صورت زنده و هم زمان مشاهده کند.
از آن جا که غده تیروئید نقش کلیدی در تنظیم سوخت و ساز بدن، ضربان قلب و تعادل هورمونی دارد، تشخیص به موقع اختلالات آن اهمیت زیادی دارد.
در این مقاله با کاربردها، آمادگی، مراحل انجام و تفسیر نتایج سونوگرافی تیروئید آشنا می شوید.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی تیروئید چیست؟
سونوگرافی تیروئید، یک آزمایش تصویربرداری سریع، ایمن و بدون درد است که به پزشک امکان می دهد غده تیروئید را به صورت زنده مشاهده کند.
با استفاده از این روش، پزشک می تواند اندازه، شکل و وجود التهاب در تیروئید را بررسی کند و بسیاری از اختلالاتی که تیروئید را تحت تأثیر قرار می دهند، تشخیص دهد.
این روش تصویربرداری، نیاز به آمادگی خاص ندارد و هیچ عارضه جانبی نیز برای بیمار ایجاد نمی کند.
در بسیاری از موارد، حتی می توان آن را در همان جلسه ویزیت و حتی بدون نیاز به تعیین وقت جداگانه، انجام داد.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی بارداری
غده تیروئید کجاست و چه وظیفه ای دارد؟
غده تیروئید در جلوی گردن و بالای استخوان های ترقوه قرار دارد و شکل آن شبیه پروانه است.
هر یک از دو لوب تیروئید در دو طرف گردن قرار دارند و توسط باندی باریک به نام ایستمیس تیروئید به هم متصل می شوند.
این غده، یکی از نه غده درون ریز بدن محسوب می شود و هورمون تیروئید تولید می کند که نقش مهمی در تنظیم عملکردهای مختلف بدن از جمله ضربان قلب دارد.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی کلیه
کاربردهای رایج سونوگرافی تیروئید
سونوگرافی تیروئید، به پزشکان کمک می کند تا اختلالات و مشکلات غده تیروئید را تشخیص دهند.
این آزمایش معمولاً برای موارد زیر استفاده می شود:
- تشخیص گواتر یا بزرگ شدن تیروئید
- شناسایی تورم غدد لنفاوی گردن (لنفادنوپاتی گردنی)
- تشخیص سرطان تیروئید
- شناسایی ندول ها یا کیست های تیروئید
- بررسی ظاهر ندول ها و تعیین این که آیا ندول خوش خیم است یا نیاز به بیوپسی دارد
- جستجوی ندول های اضافی در بیمارانی که یک یا چند ندول در معاینه فیزیکی قابل لمس بوده اند
- بررسی رشد قابل توجه یک ندول تیروئید در طول زمان
از آن جا که سونوگرافی تصاویر زنده ارائه می دهد، پزشکان می توانند از آن برای راهنمایی بیوپسی با سوزن یا قرار دادن کاتترها و وسایل تخلیه نیز استفاده کنند تا دقت و ایمنی افزایش یابد.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی روده
چرا پزشک سونوگرافی تیروئید را تجویز می کند؟
سونوگرافی تیروئید، معمولاً به عنوان تکمیل کننده ی یک بررسی یا پیگیری انجام می شود، به ویژه در شرایط زیر:
- اگر در سی تی اسکن یا آزمایش تصویربرداری دیگری، ندول یا تغییراتی در تیروئید مشاهده شده باشد.
- اگر نتایج آزمایش های خون یا آزمایشگاهی غیرطبیعی باشد.
- اگر علائم مشکوک به اختلال تیروئید وجود داشته باشد.
- اگر پزشک نیاز به تصاویر جدید از یک ندول تشخیص داده شده قبلی داشته باشد.
در برخی موارد، پزشک ممکن است پس از لمس تیروئید در معاینه فیزیکی نیز سونوگرافی را درخواست کند، اگرچه این کمتر شایع است.
اگر پزشک در طول سونوگرافی چیزی غیرطبیعی مشاهده کند، ممکن است انجام آزمایش های تکمیلی یا روش های درمانی مناسب را پیشنهاد دهد.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی بیضه
آمادگی قبل از انجام سونوگرافی تیروئید
برای انجام این آزمایش، نیازی به آمادگی خاص نیست. حتی ممکن است پزشک بتواند در همان جلسه ویزیت، به ویژه اگر در معاینه، موردی را لمس کند، سونوگرافی را انجام دهد.
- نیازی به تغییر برنامه روزانه خود ندارید.
- می توانید غذا بخورید، مایعات بنوشید و داروهای معمول خود را طبق روال مصرف کنید.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی ترانس واژینال
برای انجام سونوگرافی تیروئید، پزشک باید به گردن شما دسترسی داشته باشد. بنابراین بهتر است:
- لباس های راحت و آزاد بپوشید.
- از استفاده از زیورآلات گردنی که به سختی قابل درآوردن هستند خودداری کنید.
مطلب پیشنهادی: تفاوت سونوگرافی واژینال با شکمی
آمادگی لازم برای سونوگرافی تیروئید کودکان
- سونوگرافی به حرکت حساس است و کودکان فعال یا گریه کننده ممکن است روند انجام آن را طولانی کنند.
- برای تجربه ای روان، قبل از آزمایش روند آن را برای کودک خود توضیح دهید.
- آوردن کتاب، اسباب بازی کوچک، موسیقی یا بازی می تواند کودک را مشغول کند و زمان سریع تر بگذرد.
- اتاق سونوگرافی ممکن است تلویزیون داشته باشد؛ می توانید کانال مورد علاقه کودک خود را درخواست کنید.
نکته: هیچ آمادگی پزشکی دیگر لازم نیست و آزمایش به سرعت و بدون درد انجام می شود.
مطلب پیشنهادی: آیا سونوگرافی واژینال درد دارد؟
آشنایی با تجهیزات سونوگرافی و نحوه کار آن ها
دستگاه های سونوگرافی شامل سه بخش اصلی هستند:
- کنسول کامپیوتری
- مانیتور ویدئویی
- ترانسدیوسر (پروب دستی کوچک)
سونوگرافی از همان اصول سونار استفاده می کند. وقتی ترانسدیوسر امواج صوتی با فرکانس بالا و غیرقابل شنیدن را به داخل بدن ارسال می کند، بازتاب یا اکو ایجاد می شود. با اندازه گیری این امواج می توان فاصله، اندازه، شکل و نوع بافت را تشخیص داد، و حتی فهمید جسم جامد است یا پر از مایع.
مطلب پیشنهادی: تفاوت سونوگرافی و سی تی اسکن
ترانسدیوسر، شبیه میکروفون کوچک دستی است و در برخی روش ها ممکن است ترانسدیوسرهای مختلف با قابلیت های متفاوت استفاده شوند.
ترانسدیوسر هم امواج صوتی را ارسال می کند و هم بازتاب آن ها را ثبت می کند.
کامپیوتر این امواج را بلافاصله پردازش کرده و تصاویر زنده و هم زمان روی مانیتور نمایش می دهد.
رادیولوژیست یا سونولوژیست ، معمولاً چند فریم از تصاویر متحرک را به صورت تصویر ثابت ذخیره می کند و گاهی کلیپ های کوتاه ویدیویی نیز تهیه می شود.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی لگن چیست؟
مزایای سونوگرافی تیروئید
- سونوگرافی، غیرتهاجمی است و نیازی به سوزن یا تزریق ندارد.
- انجام آزمایش گاهی ممکن است موقتاً ناراحت کننده باشد، اما دردناک نیست.
- سونوگرافی به راحتی در دسترس، ساده و نسبت به بسیاری از روش های تصویربرداری دیگر کم هزینه تر است.
- این روش بسیار ایمن است و از اشعه استفاده نمی کند.
- سونوگرافی تصاویر واضحی از بافت های نرم ارائه می دهد که در تصاویر اشعه ایکس به خوبی دیده نمی شوند.
- ارائه تصاویر زنده و همزمان، سونوگرافی را به ابزار مناسبی برای راهنمایی در انجام روش های کم تهاجمی مانند بیوپسی با سوزن یا آسپیراسیون مایعات تبدیل می کند.
مطلب پیشنهادی: سونوگرافی عمومی چیست؟
خطرات سونوگرافی تیروئید
- سونوگرافی تشخیصی استاندارد هیچ اثر مضر شناخته شده ای بر انسان ندارد.
مطلب پیشنهادی: تفاوت ماموگرافي و سونوگرافي سينه
مراحل انجام سونوگرافی تیروئید
- بیمار روی تخت معاینه ای قرار می گیرد که قابل شیب دار شدن یا حرکت است.
- بالش پشت شانه ها قرار داده می شود تا ناحیه قابل اسکن گسترده تر شود. این کار به ویژه برای کودکان کوچک با فاصله کم بین چانه و قفسه سینه اهمیت دارد.
- ژل پایه آب، روی ناحیه گردن زده می شود تا ترانسدیوسر تماس مناسب با بدن داشته باشد و حباب های هوا که مانع عبور امواج صوتی می شوند از بین برود.
- ترانسدیوسر روی ناحیه قرار داده شده و حرکت داده می شود تا تصاویر لازم ثبت شوند.
- تصویر سونوگرافی به صورت زنده روی مانیتور قابل مشاهده است.
- معمولاً فشار ترانسدیوسر دردناک نیست، اما در صورت حساس بودن ناحیه، ممکن است فشار یا درد خفیف احساس شود.
- کامپیوتر تصویر را بر اساس شدت صدا (دامنه)، فرکانس و زمان بازگشت امواج صوتی ایجاد می کند و نوع بافت یا ساختار بدن را نیز در نظر می گیرد.
- پس از اتمام تصویربرداری، ژل را از روی پوست پاک می کنند؛ باقی مانده ژل سریع خشک شده و معمولاً لباس ها را لکه دار نمی کند.
مطلب پیشنهادی: انواع تصویربرداری پزشکی: کاربردها و مزایا
تجربه بیمار حین و بعد از انجام سونوگرافی تیروئید
- اکثر سونوگرافی ها بدون درد، سریع و قابل تحمل هستند.
- سونوگرافی تیروئید معمولاً حدود ۳۰ دقیقه طول میکشد.
- در طول آزمایش، ممکن است نیاز باشد گردن خود را باز کنید تا تیروئید به خوبی بررسی شود.
- اگر درد گردن دارید، سونولوژیست می تواند موقعیت راحتی برای شما ایجاد کند.
- پس از پایان آزمایش، ممکن است از بیمار خواسته شود لباس خود را بپوشد و منتظر بررسی تصاویر باشد.
- بیمار می تواند فعالیت های روزانه خود را بلافاصله از سر بگیرد.
تفسیر نتایج سونوگرافی تیروئید
- نتایج سونوگرافی تیروئید توسط رادیولوژیست (پزشک متخصص در نظارت و تفسیر آزمایش های تصویربرداری) بررسی می شوند.
- رادیولوژیست گزارش امضا شده را برای پزشک درخواست کننده ارسال می کند.
- پزشک، نتایج را با بیمار در میان می گذارد. در برخی موارد، رادیولوژیست ممکن است پس از آزمایش، نتایج را مستقیماً با بیمار بررسی کند.
مطلب پیشنهادی: میزان اشعه دریافتی از آزمایش های تصویربرداری پزشکی
نتیجه طبیعی
تمام بافت ها و اطراف تیروئید به حالت طبیعی هستند؛ تیروئید در اندازه معمولی خود قرار دارد و هیچ مورد غیرعادی مشاهده نشده است.
نتیجه غیرطبیعی
پزشک ممکن است تغییرات غیر طبیعی را در تیروئید مشاهده کند، اما این به طور خودکار نشان دهنده مشکل جدی نیست. برخی از نتایج غیرطبیعی شامل:
- رشد یا تغییرات در داخل یا اطراف تیروئید
- التهاب اطراف تیروئید (تیروئیدیت)
- تیروئید بزرگتر از حد طبیعی
امتیاز TI-RADS
ممکن است امتیاز TI-RADS در گزارش مشاهده شود که به دسته بندی ندول های تیروئید و تصمیم گیری درباره اقدامات بعدی کمک میکند.
آیا سونوگرافی تیروئید می تواند سرطان را تشخیص دهد؟
سونوگرافی تیروئید، نمی تواند سرطان را تشخیص دهد، اما می تواند وجود رشدهای جدید یا تغییرات در تیروئید را نشان دهد.
در صورت مشاهده نشانه های مشکوک به سرطان تیروئید، پزشک آزمایش های تکمیلی مانند بیوپسی تیروئید را پیشنهاد خواهد داد.
اقدامات و پیگیری های بعد از سونوگرافی تیروئید
اگر در گردن خود درد یا تغییراتی مشاهده کردید و یا در اطراف تیروئید تورم دیدید، به پزشک مراجعه کنید.
سایر علائم اختلال تیروئید ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ضربان غیرعادی قلب (دیس ریتمی)
- افسردگی یا اضطراب
- قاعدگی نامنظم
- تغییرات دمایی بدن که بیش از حد معمول آزار دهنده باشد
- کاهش یا افزایش وزن غیرقابل توضیح
محدودیت های سونوگرافی تیروئید
- اگر یک یا چند ندول در تیروئید شناسایی شود، رادیولوژیست ویژگی های ندول ها را بررسی می کند:
-
- برخی ویژگی ها نشان می دهند که ندول خوش خیم است.
- برخی دیگر ممکن است نشانه ی تومور واقعی باشند.
- در برخی موارد، تمایز کامل بین خوش خیم و بدخیم ممکن نیست.
- در صورت نیاز، نمونه برداری با سوزن ظریف و بررسی زیر میکروسکوپ توصیه می شود، اما گاهی نظارت و تکرار سونوگرافی پس از چند ماه کافی است.
- سونوگرافی نمی تواند عملکرد تیروئید (کم کار، پرکار یا طبیعی) را تعیین کند. برای این منظور، ممکن است پزشک آزمایش خون یا تست جذب ید رادیواکتیو تجویز کند.
جمع بندی
- سردی ژل روی گردن معمولاً تنها بخش ناخوشایند آزمایش است.
- سونوگرافی تیروئید یک آزمایش سریع و بدون درد است که می تواند به تشخیص مشکلات و اختلالات تیروئید کمک کند.
- انجام این آزمایش خطر، عارضه جانبی یا مشکل پزشکی ایجاد نمی کند.
- در صورت نیاز به آزمایش ها یا درمان های بیشتر، پزشک به شما کمک می کند مراحل بعدی را با اطمینان و راحتی طی کنید.
سوالات متداول درباره سونوگرافی تیروئید
آیا با سونوگرافی تیروئید، می توان کم کاری یا پرکاری تیروئید را تشخیص داد؟
خیر، سونوگرافی تیروئید به تنهایی نمی تواند کم کاری یا پرکاری تیروئید را تشخیص دهد، زیرا این روش تصویربرداری فقط ساختار، اندازه، شکل و وجود ندول یا تغییرات بافتی تیروئید را بررسی می کند و اطلاعاتی درباره عملکرد هورمونی غده ارائه نمی دهد. برای تشخیص دقیق کم کاری یا پرکاری تیروئید، انجام آزمایش خون و اندازه گیری هورمون هایی مانند TSH، T3 و T4 ضروری است. البته سونوگرافی می تواند در کنار آزمایش خون به پزشک کمک کند تا علت برخی اختلالات تیروئید، مانند التهاب یا وجود گره ها، بهتر مشخص شود.
آیا سونوگرافی تیروئید برای کودکان هم انجام می شود؟
بله، سونوگرافی تیروئید برای کودکان کاملا ایمن است و بدون درد انجام می شود، زیرا در این روش از امواج صوتی استفاده می شود و هیچ گونه اشعه مضری ندارد. این ویژگی باعث می شود که سونوگرافی یکی از بهترین روش های تصویربرداری برای کودکان باشد. در صورت وجود علائمی مانند بزرگ شدن غده تیروئید، اختلالات رشد، یا نتایج غیرطبیعی آزمایش خون، پزشک ممکن است سونوگرافی تیروئید را برای بررسی دقیق تر وضعیت غده در کودکان توصیه کند.
آیا سونوگرافی تیروئید نیاز به آمادگی دارد؟
خیر، سونوگرافی تیروئید نیاز به آمادگی خاصی ندارد و فرد می تواند بدون تغییر در رژیم غذایی یا قطع مصرف داروهای روزانه این بررسی را انجام دهد. قبل از انجام سونوگرافی تنها کافی است ناحیه گردن آزاد باشد و از پوشیدن لباس های یقه بسته یا استفاده از زیورآلات گردنی خودداری شود. این سادگی در آمادگی باعث می شود سونوگرافی تیروئید روشی راحت و در دسترس برای بیشتر افراد باشد.
انجام سونوگرافی تیروئید چقدر زمان می برد؟
مدت زمان انجام سونوگرافی تیروئید معمولا حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه است و در این مدت پزشک یا کارشناس سونوگرافی با حرکت دادن پروب روی ناحیه گردن، تصاویر دقیقی از غده تیروئید تهیه می کند. این فرایند کاملا بدون درد است و بیمار تنها ممکن است احساس فشار خفیفی روی گردن داشته باشد. پس از پایان سونوگرافی، فرد می تواند بلافاصله به فعالیت های روزمره خود بازگردد و نیازی به مراقبت خاصی وجود ندارد.
آیا سونوگرافی تیروئید درد دارد؟
خیر، سونوگرافی تیروئید کاملا بدون درد است و جزو روش های غیرتهاجمی محسوب می شود. در حین انجام سونوگرافی تنها ممکن است فرد سردی ژل مخصوص یا فشار خفیفی را روی ناحیه گردن احساس کند که کاملا طبیعی و موقتی است. این روش نیازی به تزریق، برش یا ورود وسیله به بدن ندارد و به همین دلیل برای بیشتر افراد حتی کودکان و سالمندان به راحتی قابل انجام است.
آیا سونوگرافی تیروئید می تواند سرطان را تشخیص دهد؟
سونوگرافی تیروئید به تنهایی قادر به تشخیص قطعی سرطان تیروئید نیست، اما نقش بسیار مهمی در شناسایی تغییرات مشکوک دارد. این روش می تواند ویژگی هایی مانند اندازه، شکل، حاشیه ها و الگوی داخلی ندول های تیروئید را بررسی کند و بر اساس این یافته ها احتمال خوش خیم یا بدخیم بودن را مطرح نماید. در صورت مشاهده علائم مشکوک، پزشک ممکن است انجام بیوپسی یا نمونه برداری را برای تشخیص دقیق تر توصیه کند.
امتیاز TI-RADS در جواب سونوگرافی تیروئید به چه معناست؟
TI-RADS یک سیستم امتیازدهی استاندارد است که برای دسته بندی ندول های تیروئید بر اساس ویژگی های سونوگرافیک آن ها استفاده می شود. این سیستم با بررسی عواملی مانند ترکیب ندول، اکوژنیسیته، شکل، حاشیه ها و وجود کلسیفیکاسیون، به هر ندول امتیاز مشخصی می دهد. نتیجه این امتیازدهی به پزشک کمک می کند تا تصمیم بگیرد آیا ندول نیاز به پیگیری دوره ای دارد یا انجام نمونه برداری ضروری است.
آیا سونوگرافی تیروئید خطر دارد؟
خیر، سونوگرافی تیروئید کاملا ایمن است و هیچ گونه خطر، عارضه یا اثر جانبی شناخته شده ای ندارد. در این روش از امواج صوتی استفاده می شود و هیچ اشعه مضری به بدن وارد نمی شود، به همین دلیل انجام آن حتی به دفعات متعدد نیز مشکلی ایجاد نمی کند. به علت همین ایمنی بالا، سونوگرافی تیروئید برای زنان باردار و کودکان نیز بدون نگرانی قابل استفاده است.
مراجع:
منبع شماره 1
منبع شماره 2
منبع شماره 3
