سی تی اسکن چیست و چگونه انجام می شود؟

مقدمه: (CT scan (Computerized Tomography scan یا همان توموگرافی کامپیوتری از ترکیب کردن اشعه ایکس و پردازش کامپیوتری برای ایجاد تصاویر با زوایای مختلف از استخوان ها، رگ های خونی و بافت های نرم داخل بدن شما به صورت مقطعی (برش خورده) استفاده می کند. سی تی اسکن اطلاعات دقیق تری نسبت به اشعه ایکس ساده ارائه می دهد. سی تی اسکن کاربردهای فراوانی دارد، اما به طور خاص، برای بررسی سریع وضعیت افرادی که ممکن است آسیب های داخلی ناشی از تصادفات رانندگی یا انواع دیگر صدمه را دیده باشند، مناسب است. از سی تی اسکن می توان برای تجسم تقریباً تمام قسمت های بدن و همچنین برای تشخیص بیماری یا آسیب و یا به منظور برنامه ریزی برای درمان های پزشکی، جراحی یا پرتو درمانی استفاده نمود.

سی تی اسکن CT Scan چیست؟

سی تی اسکن یا توموگرافی کامپیوتری (CT یا CAT) به پزشکان اجازه می دهد تا داخل بدن شما را ببینند. از ترکیبی از اشعه ایکس و کامپیوتر برای ایجاد تصاویری از اندام ها، استخوان ها و سایر بافت ها استفاده می کند و جزییات بیشتری نسبت به اشعه ایکس معمولی نشان می دهد.

شما می توانید سی تی اسکن را در هر قسمت از بدن خود انجام دهید. این روش خیلی طول نمی کشد و بدون درد است.

دستگاه سی تی اسکن چیست؟

دستگاه سی تی اسکن یک دستگاه تصویربرداری است که از اشعه ایکس موتوری برای گرفتن تصاویر دیجیتال سه بعدی (3 بعدی) استفاده می کند.

چندین بخش مهم در دستگاه سی تی اسکن وجود دارد. شما روی یک میز متحرک دراز می کشید و از وسط یک دروازه عبور می کنید. این قسمت حلقه ای شکل اسکنر است که لوله اشعه ایکس و آشکارسازهای دیجیتال اشعه ایکس در آن قرار دارند. آشکارسازها در مقابل منبع اشعه ایکس قرار دارند. هنگامی که آنها اشعه ایکس را می گیرند، آشکارسازها اطلاعات را به رایانه ارسال می کنند. کامپیوتر داده ها را به تصاویر دقیق تبدیل می کند.

سی تی اسکن چگونه کار می کند؟

به طور خاص، CT اسکن ها از یک پرتو باریک اشعه ایکس استفاده می کنند که در اطراف یک قسمت از بدن شما حلقه می زند و یک سری از تصاویر را از زوایای مختلف ارائه می دهد. یک کامپیوتر از این اطلاعات برای ایجاد یک تصویر مقطعی استفاده می کند. این اسکن دو بعدی (دوبعدی) مانند یک تکه در یک نان، “برشی” از داخل بدن شما را نشان می دهد.

این فرآیند برای تولید تعدادی برش تکرار می شود. کامپیوتر این اسکن ها را یکی روی دیگری قرار می دهد تا تصویری دقیق از اندام ها، استخوان ها یا رگ های خونی شما ایجاد کند. به عنوان مثال، یک جراح ممکن است از این نوع اسکن برای مشاهده تمام طرف های تومور برای آماده شدن برای عمل استفاده کند.

چرا سی تی اسکن انجام می شود؟

پزشک شما ممکن است سی تی اسکن را برای کمک به موارد زیر توصیه کند:

• تشخیص اختلالات استخوانی و عضلانی مانند تومورهای استخوانی و شکستگی ها.
• مشخص کردن محل تومور، عفونت یا لخته ی خون.
• کمک به روش های درمانی نظیر جراحی، بیوپسی و پرتودرمانی.
• تشخیص و شناسایی و نظارت بر بیماری ها و شرایطی مانند سرطان، بیماری قلبی، مشکلات ریوی و توده های کبدی.
• نظارت و کنترل بر اثربخشی برخی درمان‌ها مانند شیمی درمانی در سرطان.
• تشخیص و شناسایی آسیب ها و خونریزی های داخلی.

آیا سی تی اسکن می تواند سرطان را تشخیص دهد؟

سی تی اسکن می تواند انواع خاصی از سرطان را پیدا کند و همچنین می تواند:

• به پیدا کردن تومور کمک کند
• اطلاعاتی را ارائه کند که به پزشک شما کمک می کند تا تشخیص دهد سرطان در چه مرحله ای می باشد
• ناحیه مناسب برای انجام بیوپسی را پیدا می کند
• تشخیص دهد آیا تومور عود کرده است یا خیر
• تشخیص دهد که آیا درمان های خاصی موثر هستند یا خیر

برخی از سرطان ها با سی تی اسکن راحت تر پیدا می شوند. به عنوان مثال، سی تی کولونوگرافی یک ابزار تشخیصی است که برای یافتن پولیپ ها و تومورهای بزرگ کولورکتال استفاده می شود. مطالعات همچنین نشان می دهد که سی تی اسکن به خوبی در تشخیص سرطان ریه عمل می کند. سی تی اسکن همچنین می تواند سرطان مثانه، کلیه ها، تخمدان ها، معده و پانکراس را پیدا کند.

مضرات سی تی اسکن

قرارگیری در معرض تشعشع

در طول انجام یک سی تی اسکن، برای مدت کوتاهی در معرض پرتوهای یونیزه کننده قرار می گیرید. میزان تشعشعات بیشتر از آن چیزی است که در طول تابش یک اشعه ی ایکس ساده دریافت می کنید، زیرا سی تی اسکن اطلاعات دقیق تری را جمع آوری می کند.

تاکنون از آسیب ها و عوارض طولانی مدت استفاده از دوزهای پایین تابش در سی تی اسکن، گزارشی دریافت نشده است، اگرچه در دوزهای بسیار بالاتر، ممکن است خطر بالقوه ی ابتلا به سرطان اندکی افزایش یابد.

سی تی اسکن مزایای فراوانی دارد به همین دلیل از خطرات اندک استفاده از آن می توان چشم پوشی کرد. پزشکان برای به دست آوردن اطلاعات پزشکی مورد نیاز، از کمترین دوز پرتو ممکن استفاده می کنند. همچنین، دستگاه ها و تکنیک‌های جدیدتر، سریع‌تر و بروزتر نسبت به دستگاه های قدیمی تر، از لحاظ تشعشع خطر کمتری دارند. با پزشک معالج خود در مورد مزایا و خطرات سی تی اسکن تجویزی صحبت کنید.

آسیب به نوزادان متولد نشده

اگر باردار هستید به پزشک خود اطلاع دهید. اگرچه بعید است که تابش سی تی اسکن به کودک شما آسیب برساند لذا برای جلوگیری از قرار گرفتن کودک در معرض اشعه، پزشک شما ممکن است نوع دیگری از معاینه، مانند سونوگرافی یا MRI را توصیه کند. در دوزهای پایین تابش مورد استفاده در تصویربرداری CT، هیچ اثر منفی در انسان مشاهده نشده است.

واکنش به ماده حاجب

در موارد خاص، پزشک ممکن است از شما بخواهد که ماده‌ی رنگی مخصوصی به نام ماده‌ی حاجب را دریافت کرده و قبل از سی تی اسکن آن را بنوشید یا از طریق ورید بازوی شما، تزریق شود یا به راست روده وارد شود. اگرچه نادر است اما ممکن است که ماده‌ی حاجب باعث مشکلات پزشکی یا واکنش های آلرژیک در بدن شما شود.
بیشتر واکنش ها خفیف هستند و ممکن است به صورت راش پوستی یا خارش ظاهر شوند. در موارد نادر، یک واکنش آلرژیک می تواند جدی و حتی تهدید کننده زندگی فرد باشد. در صورتیکه به ماده‌ی حاجب حساسیت دارید و بدن شما به آن واکنش نشان داده است، لازم است به پزشک خود آن را اطلاع دهید.

مراحل آماده شدن برای سی تی اسکن

بسته به اینکه کدام قسمت از بدن شما اسکن می شود، ممکن است موارد زیر از شما خواسته شود:

• تمام یا بخشی از لباس های خود را درآورده و لباس بیمارستان بپوشید.
• اجسام فلزی مانند کمربند، جواهرات، دندان مصنوعی و عینک را که ممکن است در نتایج تصویر تداخل ایجاد کند را بردارید.
• چند ساعت قبل از اسکن، از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.

ماده‌ی حاجب چیست؟

یک ماده‌ی رنگی مخصوص به نام ماده‌ی حاجب برای برخی از سی تی اسکن ها مورد نیاز است تا به برجسته کردن نواحی از بدن شما در حال معاینه کمک کند. ماده ی حاجب اشعه ایکس را مسدود می کند و در تصاویر بصورت سفیدرنگ نمایان می شود که می تواند نسبت به سلامت عروق خونی، روده ها یا سایر ساختارها کمک کند.

ماده ی حاجب ممکن است به شکلی از روش های زیر به شما داده شود:

• با دهان. اگر مری یا معده شما در قرار است اسکن شود، ممکن است لازم باشد مایعی را که حاوی ماده حاجب باشد ببلعید. این نوشیدنی ممکن است طعم ناخوشایندی داشته باشد.
• با تزریق. ماده ی حاجب را می توان از طریق ورید بازو برای کمک به اسکن کیسه صفرا، مجاری ادراری، کبد یا رگ های خونی از طریق برجسته کردن تصاویر، تزریق نمود. ممکن است در حین تزریق احساس گرما یا طعمی شبیه فلز در دهان خود داشته باشید.
• توسط اماله. ماده حاجب ممکن است در رکتوم شما قرار داده شود تا به تجسم روده ی شما کمک کند. این روش می تواند باعث ایجاد احساس نفخ و ناراحتی در شما شود.

آماده سازی کودکان برای سی تی اسکن

اگر قرار است نوزاد یا کودک نوپای شما سی تی اسکن کند، حرکت کردن کودک تصاویر را تار می کند و ممکن است منجر به نتایج نادرست شود بنابراین پزشک ممکن است برای آرام و بی حرکت نگه داشتن کودک، یک داروی آرام بخش تجویز کند. از پزشک خود بپرسید که چگونه کودک خود خود را آماده کنید.

نحوه انجام سی تی اسکن

شما می توانید سی تی اسکن را در یک بیمارستان یا یک مرکز درمانی سرپایی انجام دهید. سی تی اسکن بدون درد است و با دستگاه های جدیدتر فقط چند دقیقه طول می کشد. کل فرآیند معمولاً حدود 30 دقیقه طول می کشد.

در طول اسکن

اسکنرهای سی تی به شکل یک حلقه بزرگ در کنار دستگاه قرار دارند. شما روی یک میز باریک و متحرک دراز می کشید و از طریق دهانه به داخل یک تونل می روید. ممکن است از کمربندها و نگهدارنده ها برای کمک به شما برای حفظ موقعیت استفاده شود. در طول اسکنِ سر، روی میز ممکن است یک بالشتک مخصوص نصب شود که سر شما را ثابت نگه دارد.

در حالی که میز متحرک شما را به داخل اسکنر می برد، آشکارسازها و دوربین های اشعه ایکس به دور شما می چرخند. هر چرخش چندین تصویر از برش های نازک بدن شما به دست می دهد. ممکن است صداهای نابهنجاری را بشنوید.

تکنسین مربوطه در اتاقی جداگانه می تواند شما را ببیند و صدایتان را بشنود. شما می توانید از طریق سیستم صوتی با تکنسین ارتباط برقرار کنید. ممکن است تکنسین از شما بخواهد که نفس خود را در نقاط خاصی حبس کنید تا از تار شدن تصاویر جلوگیری شود.

بعد از اسکن

بعد از انجام اسکن، شما می توانید به روال عادی زندگی خود بازگردید. اگر ماده ی حاجب به شما داده شده باشد، ممکن است دستورالعمل های خاصی تجویز شود و احتمالاً به شما گفته می شود که مایعات زیادی بنوشید تا به کلیه های شما کمک کند تا ماده ی حاجب را از بدن دفع کند. در برخی موارد، ممکن است از شما خواسته شود قبل از خروج مدت کوتاهی منتظر بمانید تا مطمئن شوند که به شرایط نرمال برگشته اید.

سی تی اسکن معمولا چقدر طول می کشد؟

سی تی اسکن معمولاً از شروع تا پایان حدود نیم ساعت طول می کشد. بیشتر اوقات برای آماده سازی استفاده می شود، اما زمان واقعی برای اسکن کوتاه است، معمولا کمتر از 30 دقیقه. اگر مجبور باشید ماده حاجب بنوشید و منتظر بمانید تا اثر کند، گاهی اوقات ممکن است بیشتر طول بکشد. نواحی از بدن شما که در حال اسکن هستند نیز می توانند بر مدت زمانی که این فرآیند طول می کشد تأثیر بگذارند. در بیشتر موارد، همان روز به خانه می روید.

تفاوت سی تی اسکن و ام آر آی

سی تی اسکن و ام آر آی هر دو دستگاه های تصویربرداری هستند که برای کمک به پزشکان برای دیدن داخل بدن شما استفاده می شوند. برای هر دوی این آزمایش‌ها، روی یک میز متحرک دراز می‌کشید که از یک دستگاه دونات شکل می‌گذرد.

سی تی اسکن از اشعه ایکس برای تصویربرداری از بدن استفاده می کند. MRI از امواج رادیویی و یک آهنربای قدرتمند برای ایجاد تصاویر مشابه استفاده می کند. سی تی اسکن برای نشان دادن محل قرارگیری اشیا مفید است – به عنوان مثال، یک عضو کجا به پایان می رسد و دیگری شروع می شود. MRI برای نشان دادن بافت طبیعی و غیر طبیعی طراحی شده است.

سی تی اسکن اغلب برای یافتن سرطان، شکستگی استخوان، خونریزی داخلی، لخته شدن خون و صدمات به ستون فقرات و مغز استفاده می شود. MRI بیماری های خاصی را نشان می دهد که سی تی اسکن نمی تواند آنها را نشان دهد. به عنوان مثال، سرطان های رحم، پروستات و برخی سرطان های کبد در سی تی اسکن به سختی قابل مشاهده هستند. همچنین، MRI برای تشخیص آسیب به بافت‌های نرم یا مفاصل و آسیب به اندام‌هایی مانند قلب، مغز و اندام‌های گوارشی استفاده می‌شود.

تفاوت سی تی اسکن و پت اسکن

اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) یک ابزار تصویربرداری است، مانند سی تی اسکن و MRI، که تصاویری از اندام ها و بافت های شما تولید می کند. اما متفاوت عمل می کند. در اسکن PET، یک ماده شیمیایی رادیواکتیو ایمن به نام رادیو ردیاب به شما تزریق می شود. بعد از اینکه رادیو ردیاب فرصتی پیدا کرد که وارد جریان خون، سلول‌ها و بافت‌های شما شود، روی یک میز متحرک دراز می‌کشید، شبیه به میز سی تی اسکن. در مکان هایی که بدن شما فعالیت متابولیکی را افزایش داده است، رادیو ردیاب بیشتری جذب می شود. اسکن آن را انتخاب می کند تا مناطقی را نشان دهد که ممکن است مشکلی وجود داشته باشد، مانند بیماری قلبی، سرطان یا اختلال مغزی. اسکن PET قادر است تغییرات سلولی بدن شما را در زمان واقعی پیدا کند (حتی قبل از اینکه سی تی اسکن یا ام آر آی هر اشتباهی را تشخیص دهد).

اسکن PET قادر است عملکردهای حیاتی مانند جریان خون، مصرف اکسیژن و متابولیسم قند خون را اندازه گیری کند. اندام‌ها و بافت‌هایی را که آن‌طور که باید کار نمی‌کنند خیلی زودتر از زمانی که سی‌تی اسکن بتواند این مشکلات را پیدا کند، شناسایی می‌کند.

کل پروسه اسکن PET معمولاً 2 ساعت طول می کشد که بیشتر از سی تی اسکن می باشد. بخشی از آن زمان منتظر است تا بدن شما ردیاب رادیویی را جذب کند.

هزینه سی تی اسکن

هیچ قیمت یکسانی برای سی تی اسکن وجود ندارد. هزینه می تواند بسیار متغیر باشد.

هزینه سی تی اسکن به چندین چیز بستگی دارد، از جمله:

• در حال انجام سی تی با کنتراست یا بدون کنتراست باشید
• کدام بخش از بدن شما در حال اسکن است
• جایی که شما زندگی می کنید
• این که آیا از یک مرکز بستری یا سرپایی استفاده می کنید
• بیمه سلامت شما
• هزینه های مربوط به تکنسین انجام سی تی اسکن و رادیولوژیست که نتایج را تفسیر می کند
• آیا مدیکر عاملی در پرداخت است یا خیر

سی تی اسکن با کنتراست چیست؟

در سی تی اسکن، قسمت های متراکم بدن مانند استخوان به راحتی قابل مشاهده است. اما بافت های نرم ظاهر نمی شوند. ممکن است در تصویر ضعیف به نظر برسند. برای اینکه به وضوح ظاهر شوند، ممکن است به رنگ خاصی به نام ماده کنتراست نیاز داشته باشید. این اشعه ایکس را مسدود می کند و در اسکن سفید به نظر می رسد و رگ های خونی، اندام ها یا سایر ساختارها را برجسته می کند.

مواد کنتراست معمولاً از ید یا سولفات باریم ساخته می شوند. شما ممکن است این داروها را به یکی از سه روش زیر دریافت کنید:

• تزریق: داروها مستقیماً در رگ تزریق می شوند. این کار برای کمک به برجسته شدن رگ های خونی، مجاری ادراری، کبد یا کیسه صفرا در تصویر انجام می شود.
• خوراکی: نوشیدن مایعی با ماده حاجب می تواند اسکن دستگاه گوارش شما، مسیر غذا در بدن شما را بهبود بخشد.
• تنقیه: اگر روده شما در حال اسکن است، ماده حاجب را می توان در رکتوم قرار داد.

پس از سی تی اسکن، باید مایعات زیادی بنوشید تا به کلیه هایتان کمک کند تا از شر ماده حاجب خلاص شوند.

نتایج سی تی اسکن

تصاویر سی تی به عنوان فایل هایی به صورت الکترونیکی ذخیره می شوند و معمولاً روی صفحه نمایش کامپیوتر بازبینی می شوند. رادیولوژیست این تصاویر را تفسیر می کند و گزارشی را برای پزشک شما ارسال می کند.

آیا خطراتی در انجام CT اسکن وجود دارد؟

سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده می کند که اشعه یونیزان تولید می کند. تحقیقات نشان می دهد که این نوع تابش ممکن است به DNA شما آسیب برساند و منجر به سرطان شود. اما خطر بسیار کوچک است – شانس شما برای ابتلا به سرطان کشنده به دلیل سی تی اسکن حدود 1 در 2000 است.

اما اثرات تشعشع در طول زندگی شما افزایش می یابد. بنابراین خطر شما با هر سی تی اسکن افزایش می یابد. در مورد خطرات و مزایای بالقوه این روش با پزشک خود صحبت کنید و بپرسید چرا سی تی اسکن ضروری است.

اشعه یونیزان ممکن است در کودکان مضرتر باشد. این به این دلیل است که آنها هنوز در حال رشد هستند. قبل از عمل، ممکن است بخواهید از پزشک یا تکنسین بپرسید که آیا تنظیمات دستگاه سی تی برای کودک تنظیم شده است یا خیر.

اگر باردار هستید به پزشک خود اطلاع دهید. اگر نیاز به تصویربرداری از ناحیه معده خود دارید، پزشک ممکن است معاینه ای را توصیه کند که در آن از اشعه استفاده نمی شود، مانند سونوگرافی.

مطلب پیشنهادی: سونوگرافی چیست؟

عوارض جانبی سی تی اسکن

برخی از افراد به مواد حاجب حساسیت دارند. بیشتر اوقات، واکنش خفیف است. می تواند منجر به خارش یا بثورات پوستی شود. در موارد بسیار کمی، رنگ ممکن است یک واکنش تهدید کننده زندگی را ایجاد کند. به همین دلیل، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما ممکن است بخواهد شما را برای مدت کوتاهی پس از سی تی اسکن تحت نظر داشته باشد. در مورد هر گونه حساسیتی که به داروها، غذاهای دریایی یا ید دارید به پزشک خود اطلاع دهید.

پزشک شما نیز باید بداند که دیابت دارید و داروی متفورمین مصرف می کنید. آنها به شما اطلاع خواهند داد که آیا باید مصرف داروی خود را قبل یا بعد از عمل متوقف کنید.

اگرچه نادر است، اما مواد کنتراست می توانند منجر به مشکلات کلیوی شوند. قبل از سی تی اسکن در صورت داشتن هرگونه مشکل کلیوی به پزشک خود اطلاع دهید.

جمع بندی
سی تی اسکن یک آزمایش تصویربرداری است که از اشعه ایکس و کامپیوتر برای ایجاد تصاویری از اندام ها، استخوان ها و سایر بافت ها استفاده می کند. درواقع روشی است که از یک کامپیوتر متصل به دستگاه اشعه ایکس برای تهیه مجموعه ای از تصاویر دقیق از نواحی داخل بدن استفاده می کند. تصاویر از زوایای مختلف گرفته شده اند و برای ایجاد نماهای سه بعدی (3 بعدی) از بافت ها و اندام ها استفاده می شوند. رنگ ممکن است به داخل ورید تزریق شود یا بلعیده شود تا به بافت ها و اندام ها کمک کند واضح تر نشان داده شوند. سی تی اسکن ممکن است برای کمک به تشخیص بیماری، برنامه ریزی برای درمان، یا اطلاع از اینکه درمان چقدر خوب کار می کند استفاده شود. اسکن CAT، اسکن توموگرافی کامپیوتری، اسکن توموگرافی محوری کامپیوتری، و توموگرافی کامپیوتری نیز نامیده می شود.

به بیان دیگر بسته به اینکه چه قسمتی از بدن اسکن می‌شود، ممکن است مجبور شوید چیزی به نام ماده کنتراست بنوشید تا بافت‌های نرم‌تر در تصویربرداری بهتر نشان داده شوند. سی تی اسکن می تواند به پزشک شما در تشخیص انواع بیماری ها از جمله سرطان کمک کند. از آنجایی که سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده می کند، خطراتی در آن وجود دارد و ممکن است عوارض جانبی داشته باشید.

سوالات متداول سی تی اسکن

مایعی که قبل از سی تی اسکن می نوشید چیست؟

ممکن است نیاز به نوشیدن سولفات باریم داشته باشید، ماده حاجب که به برجسته کردن اندام های داخلی و سایر بافت ها کمک می کند. این مایع به آسان‌تر دیدن بافت‌ها، اندام‌ها و رگ‌های خونی خاص کمک می‌کند. ماده حاجب معمولاً در عرض 24 ساعت از سیستم شما خارج می شود.

چرا قبل از سی تی اسکن باید ناشتا بود؟

شما باید حداقل 4 ساعت قبل از سی تی اسکن مراقب آنچه می خورید و می نوشید باشید. نوشیدن فقط مایعات شفاف به جلوگیری از حالت تهوع ناشی از نوشیدن ماده حاجب کمک می کند. می توانید چای، قهوه سیاه، آبگوشت یا ژلاتین میل کنید.

چه مدت باید منتظر نتایج سی تی اسکن باشید؟

معمولاً 24 تا 48 ساعت طول می کشد تا نتایج حاصل از سی تی اسکن به دست آید. رادیولوژیست یافته ها را می خواند، تفسیر می کند و گزارش می دهد.

آیا می توانید بعد از سی تی اسکن با کنتراست احساس بیماری کنید؟

بروز واکنش آلرژیک یا مشکلات پزشکی با کنتراست سی تی اسکن نادر است. بیشتر واکنش ها خفیف هستند و باعث خارش یا بثورات پوستی می شوند. در شرایط نادر، کنتراست به طور بالقوه می تواند یک واکنش جدی و تهدید کننده زندگی ایجاد کند. اگر در گذشته واکنش هایی به کنتراست داشته اید، به پزشک خود اطلاع دهید.

پس از مصرف ماده حاجب ممکن است حالت تهوع و استفراغ داشته باشید. برخی افراد سردرد و سرگیجه دارند.